Νέα εποχή στις σχέσεις Μόσχας και Φαναρίου - ΤΟΥ ΘΑΝΑΣΗ ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ

Νέα εποχή στις σχέσεις Μόσχας και Φαναρίου

ΤΟΥ ΘΑΝΑΣΗ ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ, ΜΟΣΧΑ
Όλο το παρασκήνιο της επίσκεψης του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου στη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία

Ιστορικής σημασίας χαρακτηρίζεται χωρίς δισταγμό και από όλες τις πλευρές η επίσκεψη του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου στη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, που διήρκεσε δέκα ημέρες, ολοκληρώθηκε τη Δευτέρα και αποτελεί την πρώτη επίσημη επίσκεψη εδώ και 17 χρόνια κυμαινόμενης ψυχρότητας.

Από τυπική άποψη, πρόκειται για ανταπόδοση της περσινής επιβεβλημένης από το πρωτόκολλο επίσκεψης του νεοκλεγέντος Πατριάρχη Μόσχας στο Φανάρι κι έρχεται έπειτα από το ταξίδι-αστραπή του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου στη Μόσχα το Δεκέμβριο του 2008 για να παραστεί στην εξόδιο ακολουθία για τον μακαριστό Πατριάρχη Μόσχας Αλέξιο Β’.
Το παρελθόν

Αν και πριν εκλεγεί και ενθρονιστεί ο Πατριάρχης Κύριλλος είχε τη φήμη του «σκληρού» και «αδιάλλακτου» υποστηρικτή των απαιτήσεων της ανερχόμενης και δυναμικής Ρωσικής Εκκλησίας –ή έτσι τουλάχιστον ήθελαν πολλοί να τον παρουσιάζουν–, οι πράξεις του με την ιδιότητα του Πατριάρχη κάθε άλλο παρά χαρακτηρίζονται από «βίαιη σπασμωδικότητα», όπως ήθελαν αρκετές προβλέψεις.

Μία από τις αποδείξεις είναι και η διάθεσή του να «συμφιλιωθεί» με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, με το οποίο οι σχέσεις είχαν κλονιστεί σφοδρά από τις κινήσεις του Φαναρίου, που έμοιαζαν με εκμετάλλευση της μετασοβιετικής πολιτικής κατάρρευσης, με σκοπό την αύξηση της εκκλησιαστικής επιρροής του σε χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, οι ορθόδοξες κοινότητες των οποίων παραδοσιακά, ή έστω για πολλές δεκαετίες, υπάγονταν στη δικαιοδοσία της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Αποκορύφωμα της σύγκρουσης ήταν η αντιπαράθεση γύρω από το λεγόμενο Εσθονικό, όταν με την παρότρυνση της νέας κρατικής ηγεσίας της χώρας ένα κομμάτι της Ορθόδοξης Εκκλησίας αποσχίστηκε από τη Μόσχα και αναγνωρίστηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ενώ παρόμοιο σκηνικό παρολίγον να δημιουργηθεί και στην Ουκρανία, όταν η απελθούσα «πορτοκαλί» ηγεσία περιέλαβε με τις μεγαλύτερες τιμές τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο, επιδιώκοντας κάποιου είδους αναγνώριση για τη σχισματική εθνικιστική Εκκλησία του Κιέβου.
Οι συμφωνίες

Η υπόθεση της Ουκρανίας φαίνεται πως αποδείχτηκε ζήτημα-κλειδί για την προσέγγιση των δύο Πατριαρχείων, καθώς τελικά το Φανάρι δεν «ενέδωσε» στις σχισματικές – εθνικιστικές πιέσεις που κρύβονταν κάτω από το πέπλο της «πορτοκαλί» φιλοδυτικής δημοκρατικότητας κατά τους πανηγυρικούς εορτασμούς των 1.020 χρόνων σλαβικής Ορθοδοξίας στο Κίεβο το καλοκαίρι του 2008. Το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως συνέχισε να αναγνωρίζει ως μία και μοναδική Εκκλησία της Ουκρανίας εκείνη που υπάγεται στο Πατριαρχείο Μόσχας. Μάλιστα, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος πρέπει να ενθουσίασε τους συνομιλητές του στη Μόσχα, αλλά και τους υποστηρικτές τους στο Κίεβο, όταν κάλεσε προχθές από το δορυφορικό δίκτυο «Βέστι 24» όσους παραπλανήθηκαν από τους σχισματικούς να επιστρέψουν στην αγκαλιά της μητρός Εκκλησίας, δηλαδή στη Ρωσική Εκκλησία.

Σύμφωνα με το ίδιο δίκτυο, Κωνσταντινούπολη και Μόσχα φαίνεται να κατέληξαν σε συμφωνία πως η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος των τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών, που επιδιώκει εδώ και πολλά χρόνια το Φανάρι και ίσως πραγματοποιηθεί την επόμενη χρονιά, θα συμπεριλάβει μάλιστα «και θέματα οικολογικού περιεχομένου», τα οποία ενδιαφέρουν ιδιαίτερα τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο.

Ανεξαρτήτως αν και κατά πόσο επιβεβαιωθεί η συγκεκριμένη πρόβλεψη, είναι προφανές ότι μια νέα εποχή, που είχε αχνοφανεί στις επαφές των δύο Πατριαρχείων τα δύο τελευταία χρόνια, τώρα ανέτειλε πανηγυρικά με τις ευλογίες και των δύο προκαθημένων, οι οποίοι δείχνουν να βιάζονται να κατοχυρώσουν την προσέγγισή τους και να μην επιτρέψουν στους τυχόν επικριτές της να την υπονομεύσουν. Πρόκειται για επίσκεψη «πέραν του πρωτοκόλλου», είπε στις ομιλίες του ο Πατριάρχης Κύριλλος, ενθυμούμενος την παλαιά του γνωριμία με τον Οικουμενικό Πατριάρχη και παρότρυνε «να ξεχάσουμε τι είπε κάποιος ή έκανε ο άλλος, να προχωρήσουμε μπροστά ως ενιαία οικογένεια», εκφράζοντας μεγάλη χαρά, που κάθε συνάντηση φέρνει τις δύο Εκκλησίες «όλο και πιο κοντά».
Αιχμές και εκκρεμότητες

Παρά την πανηγυρική υποδοχή και την αμοιβαία πρόθεση επίδειξης «αδελφικής ενότητας», δεν έλειψαν και οι εκατέρωθεν αιχμές, με τον Οικουμενικό Πατριάρχη να χαρακτηρίζει ανυπόστατες τις εναντίον του επικρίσεις για «παπικές τάσεις», που προφανώς του έχουν απευθύνει και κύκλοι της Ρωσικής Εκκλησίας στο παρελθόν. Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος κάλεσε τους Ρώσους συνομιλητές του «να εργαστούμε όλοι μαζί, όχι χωριστά, για να είναι ο 21ος αιώνας της Ορθοδοξίας», μάλιστα εντυπωσίασε αρκετούς με τη δημόσια «επίπληξη» του μητροπολίτη Ιλαρίωνος, αρμόδιου για τις διεθνείς σχέσεις του Πατριαρχείου Μόσχας, ότι είναι πολύ συχνά σκληρός και επίμονος στις διαπραγματεύσεις και «να μην είναι».

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης καυτηρίασε τον εθνοφυλετισμό ως ξένο στη χριστιανική φύση της Εκκλησίας, διατυπώνοντας ανησυχίες που υπάρχουν στη Δύση (sic!) «μήπως αναπτύσσεται τώρα ένας ρωσικός εθνικισμός επικίνδυνος για την ειρήνη του κόσμου», ο οποίος συνοδεύεται με τον όρο περί «Αγίας Ρωσίας». Η απάντησή του ήταν πάντως καθησυχαστική, καθώς «πιστεύουμε και εμείς ότι η “Αγία Ρωσία” είναι έννοια πνευματική και όχι εθνικιστική», ενώ η Ρωσία «εισήλθε στην τρίτη χιλιετία με νέες δυνάμεις και προχωρεί με αισιοδοξία προς το μέλλον υπό τη νέα λίαν δυναμική και αποτελεσματική πολιτική ηγεσία της χώρας».

Αιχμές δεν έλειψαν πάντως ούτε από την ομιλία του Πατριάρχη Κυρίλλου, που χαρακτήρισε τη ρωσική Εκκλησία συνδετικό κρίκο του αδιαίρετου στην πολυμορφία του ρωσικού κόσμου και των ορθοδόξων λαών Ρωσίας, Ουκρανίας, Λευκορωσίας, Μολδαβίας και άλλων πρώην Σοβιετικών Δημοκρατιών, σχολιάζοντας προφανώς παλαιότερες αντιλήψεις του οικουμενικού θρόνου. «Σπουδάσαμε μαζί, μιλάγαμε την ίδια γλώσσα και βρεθήκαμε ξαφνικά σε χωριστές χώρες, άρα η Εκκλησία μας έπρεπε να παίξει ενοποιητικό και όχι διασπαστικό ρόλο», παρατήρησε ο μητροπολίτης Ιλαρίων.
Και η Τουρκία

Επιδιώκοντας προφανώς και ίδιον όφελος, η Ρωσική Εκκλησία έχει προτείνει στο Οικουμενικό Πατριαρχείο την αποστολή μερικών χιλιάδων ιερωμένων που θα μπορούσαν να λύσουν προβλήματα και να καλύψουν ανάγκες τόσο του Φαναρίου, όσο και εκείνες που δημιουργεί η συρροή εκατομμυρίων Ρώσων τουριστών ετησίως, αλλά και των χιλιάδων Ρώσων πολιτών, που ζουν πλέον μόνιμα σε τουρκικό έδαφος και δικαιούνται ποιμενική κάλυψη από το Πατριαρχείο Μόσχας.

Το ρωσικό ΥΠΕΞ, όπως και η Ρωσική Εκκλησία υποστήριξαν τις πρωτοβουλίες του ομογενούς βουλευτή της ρωσικής Κρατικής Δούμας Ιβάν Σαββίδη, γι’ αυτό και θεωρείται πολύ πιθανή πλέον μια λειτουργία στην ιστορική μονή της Παναγίας Σουμελά στις 15 Αυγούστου, χοροστατούντος του Οικουμενικού Πατριάρχη. Θετική είναι η ρωσική πλευρά και στην προσπάθεια να τελεστεί ορθόδοξη λειτουργία και στην Αγία Σοφία τον ερχόμενο Σεπτέμβριο, αλλά και στην επαναλειτουργία της Σχολής της Χάλκης, την οποία υποστηρίζει με δηλώσεις της. Όλα αυτά τα δεδομένα δημιουργούν προϋποθέσεις ενίσχυσης της οικουμενικής διάστασης του Πατριαρχείου στην Κωνσταντινούπολη, το οποίο θα ήταν προφανώς ευχής έργον να επισκεφθούν κάποια στιγμή και οι Ρώσοι ηγέτες, που με μεγάλη συχνότητα πηγαίνουν πλέον στην Τουρκία. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης έκανε ό,τι μπορούσε από τη μεριά του για να τους προσελκύσει, εξαίροντας το «ορθόδοξο φρόνημα» της ρωσικής πολιτικής ηγεσίας, που «γράφει ιστορία» σε μια Ρωσία που αλλάζει. Τόσο ο πρόεδρος Μεντβιέντεφ, όσο και ο πρωθυπουργός Πούτιν συναντήθηκαν με τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο, με τον πρώτο να δείχνει ενθουσιασμένος κατά τη δίωρη ξενάγηση στο Κρεμλίνο και τον δεύτερο να ετοιμάζεται να επισκεφθεί την Τουρκία σε λίγες ημέρες.
Δήλωση του ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΒΟΛΟΚΟΛΑΜΣΚ ΙΛΑΡΙΩΝΟΣ (Προέδρου του τμήματος διεθνών σχέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας)
«Ήταν μια πολύ καλή, αδελφική συναναστροφή των προκαθημένων των δύο Εκκλησιών και οι συνομιλίες, που έγιναν με τον Πατριάρχη Κύριλλο στην κατοικία του στο Περεντέλκινο, διακρίνονταν από πνεύμα εποικοδομητικής συνεργασίας. Δεν θα ήθελα να μεταφέρω το περιεχόμενο κλειστών συνομιλιών, αλλά έγινε ανταλλαγή απόψεων σε μια ολόκληρη σειρά θεμάτων, μεταξύ των οποίων ζητήματα λειτουργίας της επιτροπής προετοιμασίας της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου των Ορθοδόξων Εκκλησιών, της συμμετοχής μας στο διάλογο Ορθοδόξων – Καθολικών, της ποιμαντικής κάλυψης των Ρώσων που ζουν στην Τουρκία κ.ά. Για την πλευρά μας δεν είναι τόσο σημαντική η ημερομηνία της σύγκλησης της Συνόδου, αλλά να είναι καρποφόρα και να έχει καλά αποτελέσματα. Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος είπε ότι θα ήθελε να δει τη διεξαγωγή της σε ένα, δύο, το πολύ τρία χρόνια και αυτή είναι μια ευγενής πρόθεση. Πρέπει όμως λεπτομερώς να ετοιμαστούμε για τη Σύνοδο. Και από το πώς θα εργαστεί η επιτροπή προετοιμασίας εξαρτάται πόσο γρήγορα θα προχωρήσουμε. Η εμπειρία μου από τις τελευταίες συνεδριάσεις δείχνει ότι υπάρχει δυνατότητα να βρίσκουμε τον κοινό παρανομαστή ακόμη και σε ζητήματα που μεταξύ των Εκκλησιών μας έως πρόσφατα δεν υπήρχε συμφωνία. Τώρα έχουν αλλάξει πολλά. Γιατί το πνεύμα της αντιπαράθεσης και της αντιπαλότητας, που υπήρχε, για παράδειγμα, στα μέσα της δεκαετίας του 1990 και είχε παραχθεί από τα γνωστά γεγονότα στην Εσθονία, υποχωρεί σήμερα προς το παρελθόν. Σε αντικατάστασή του ήδη ήρθε το πνεύμα της πολύ φιλικής και αποδοτικής συνεργασίας. Προσωπικό ρόλο σε αυτό παίζει ο Πατριάρχης Κύριλλος, ο οποίος πήρε την πρωτοβουλία να αλλάξει το ύφος των σχέσεών μας και πήγε στην Κωνσταντινούπολη για να προτείνει ουσιαστικά στον αδελφό του Πατριάρχη Βαρθολομαίο ένα νέο σχήμα σχέσεων, που βασίζεται στην εμπιστοσύνη, τις συνεργασίες, τις μόνιμες διαβουλεύσεις και στην απόφαση να επιλύουν από κοινού όλα τα ζητήματα».

το πήραμε από τον ιστότοπο http://m-epikaira.gr/2010/06/νέα-εποχή-στις-σχέσεις-μόσχας-και-φανα