ΚΟΣΜΟΣ 29.08.2014
Η βαθιά ελιτίστικη κοινωνία του Ηνωμένου Βασιλείου
OWEN JONES / THE GUARDIAN
Βρετανοί δικαστές με φόντο το Αββαείο του Γουεστμίνστερ. Η βρετανική ελίτ αποτελείται από ισχυρές ομάδες που προσπαθούν να προστατεύσουν τα συμφέροντά τους στο πλαίσιο ενός δημοκρατικού πολιτεύματος.
ΕΤΙΚΕΤΕΣ:
Οι ορισμοί της λέξης «κατεστημένο» έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό. Εχουν όλοι υποτιμητική χροιά. Το κατεστημένο σήμερα -όπως και στο παρελθόν- αποτελείται από ισχυρές ομάδες που προσπαθούν να προστατεύσουν τα συμφέροντά τους στο πλαίσιο ενός δημοκρατικού πολιτεύματος που δίνει δικαίωμα ψήφου σε όλους σχεδόν τους ενηλίκους.
Το κατεστημένο λειτουργεί μέσα από την προσπάθεια αυτών των ομάδων να διαχειριστούν τη Δημοκρατία, να διασφαλίσουν δηλαδή ότι δεν απειλεί τα συμφέροντά τους.
«Εχει περάσει σχεδόν ένας αιώνας από την καθιέρωση του καθολικού δικαιώματος ψήφου και αυτό που συμβαίνει είναι ότι το κεφάλαιο βρίσκει τρόπους να προστατευθεί από τους ψηφοφόρους», έγραψε ο Συντηρητικός αρθρογράφος με άριστες διασυνδέσεις Πολ Στέινς.
Τον 19ο αιώνα, οι προνομιούχοι φοβούνταν ότι η επέκταση του δικαιώματος ψήφου στους φτωχούς θα απειλούσε θανάσιμα τη θέση τους, οδηγώντας σε αναδιανομή πλούτου και ισχύος. Οι ανησυχίες αυτές δεν ήταν αβάσιμες.
Στις πρώτες δεκαετίες μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, επιβλήθηκαν στα ισχυρά συμφέροντα στη Βρετανία περιορισμοί όπως η υψηλότερη φορολογία και οι κανονιστικές διατάξεις για τις ιδιωτικές επιχειρήσεις.
Σήμερα όμως πολλοί από αυτούς τους περιορισμούς έχουν εκλείψει ή τείνουν να εκλείψουν, ενώ το κατεστημένο προστατεύεται με θεσμούς και ιδέες που νομιμοποιούν και δικαιολογούν τη συγκέντρωση πλούτου και εξουσίας σε πολύ λίγα χέρια.
Στο κατεστημένο περιλαμβάνονται πολιτικοί, βαρώνοι των μέσων ενημέρωσης, επιχειρηματίες, τραπεζίτες αλλά και η αστυνομία που εφαρμόζει νόμους που έχουν φτιαχτεί για να εξυπηρετούν τους ισχυρούς.
Τους ενώνει η κοινή πίστη ότι αυτοί που βρίσκονται στην κορυφή αξίζουν την εξουσία τους και τα όλο και μεγαλύτερα πλούτη τους, όπως συνοψίζει το σλόγκαν «γιατί το αξίζω».
Ολα αυτά διευκολύνονται από νόμους που πατάσσουν τα ελαφρύτερα πταίσματα όσων βρίσκονται στα χαμηλότερα σκαλιά της κλίμακας, με βάση την κατεστημένη πεποίθηση ότι πρέπει να ισχύουν «άλλοι κανόνες για μας, άλλοι για τους υπόλοιπους».
Η κοινή ιδεολογία του κατεστημένου, ο νεοφιλελευθερισμός, βοηθάει τους ισχυρούς να επιχειρηματολογήσουν για τη θέση τους και τη συμπεριφορά τους. Οι όροι της πολιτικής συζήτησης υπαγορεύονται σε μεγάλο βαθμό από μέσα ενημέρωσης ελεγχόμενα από μικρό αριθμό ιδιαίτερα πλούσιων ιδιοκτητών, ενώ τα ινστιτούτα και τα πολιτικά κόμματα χρηματοδοτούνται από πλούσια άτομα και εταιρικά συμφέροντα.
Πολλοί πολιτικοί είναι στο μισθολόγιο ιδιωτικών εταιρειών, ενώ καταλήγουν, όπως και κάποιοι δημόσιοι υπάλληλοι, να εργάζονται για λογαριασμό εταιρειών που, μέσα από την εμπειρία και τις επαφές τους, κατανοούν πώς λειτουργούν οι κυβερνητικές δομές, φθάνοντας ευκολότερα στην καρδιά της εξουσίας.
Υπάρχει όμως ένα λογικό σφάλμα στη στάση του κατεστημένου απέναντι στο κράτος, αφού την ίδια στιγμή που το μισεί, εξαρτάται απολύτως από αυτό.
Οι τράπεζες που διασώθηκαν με τα χρήματα των φορολογουμένων, οι υποδομές που κατασκευάστηκαν με τον ίδιο τρόπο, η προστασία της περιουσίας από το κράτος, η εκπαίδευση του εργατικού δυναμικού με μεγάλα κρατικά έξοδα, η ενίσχυση από το κράτος των εισοδημάτων που προέρχονται από μισθούς πείνας, όλα αυτά μπορούν να περιγραφούν ως «σοσιαλισμός για τους πλούσιους».
Το κατεστημένο δεν υπόκειται στον έλεγχο που θα όφειλε. Είναι δουλειά των μέσων ενημέρωσης να ρίχνουν φως στη συμπεριφορά της εξουσίας, αλλά τα βρετανικά μέσα ενημέρωσης είναι αναπόσπαστο τμήμα του βρετανικού κατεστημένου.
Οι πολιτικοί, όπως και οι δημοσιογράφοι, επικρίνουν με μανία τη συμπεριφορά των κατώτερων στρωμάτων: άνεργοι και δικαιούχοι επιδομάτων, μετανάστες, δημόσιοι υπάλληλοι δαιμονοποιούνται κατά συρροήν.
Η επικέντρωση της προσοχής στους σχετικά αδύναμους χρησιμεύει για να απομακρύνει την οργή από αυτούς που πραγματικά ασκούν την εξουσία στη βρετανική κοινωνία.
Χαρακτηριστικό της βρετανικής ελίτ είναι η ικανότητά της να προσαρμόζεται διαρκώς για να επιβιώσει. Η Ιστορία είναι γεμάτη περιστατικά στα οποία το κατεστημένο υποχρεώθηκε να παραδώσει ένα τμήμα της εξουσίας του λόγω αιτημάτων από τα κάτω.
Η μοναρχία είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα θεσμού που έχει προσαρμοστεί για να επιβιώσει. Το ίδιο και η αριστοκρατία, η οποία, μετά τη βιομηχανική επανάσταση, απορρόφησε στις τάξεις της επιτυχημένους επιχειρηματίες, προς μεγάλη απογοήτευση των οπαδών της παράδοσης.
Η αριστοκρατία εξακολουθούσε να έχει σημαντική πολιτική ισχύ σε όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα, στέλνοντας γόνους της στο πρωθυπουργικό αξίωμα, ενώ η εξουσία της περιορίστηκε το 1911 και το 1949, όταν η εκλεγμένη Βουλή των Κοινοτήτων καθιέρωσε διά νόμου την πρωτοκαθεδρία της απέναντι στη Βουλή των Λόρδων.
Ακόμα και σήμερα, όμως, το ένα τρίτο της γης στην Αγγλία και την Ουαλλία -και πάνω από το 50% της αγροτικής γης- παραμένει στα χέρια μόλις 36.000 αριστοκρατών.
Το κατεστημένο αλλάζει σχήμα, εξελίσσεται και προσαρμόζεται ανάλογα με τις ανάγκες. Αλλά αυτό που διαφοροποιεί το σημερινό κατεστημένο από τις προηγούμενες ενσαρκώσεις του είναι η αίσθηση θριάμβου που το διακατέχει.
Κάποτε οι πλούσιοι ήταν αντιμέτωποι με σημαντικές απειλές. Αλλά οι αντίπαλοι του σημερινού κατεστημένου φαίνεται ότι έχουν πάψει να υπάρχουν με οργανωμένο τρόπο.
Οι πολιτικοί μοιάζουν σαν να διαβάζουν όλοι το ίδιο σενάριο. Τα συνδικάτα αντιμετωπίζονται σαν να μην έχουν δικαίωμα παρέμβασης στη δημόσια ζωή. Και οι οικονομολόγοι και οι ακαδημαϊκοί που απορρίπτουν την κατεστημένη ιδεολογία έχουν σε μεγάλο βαθμό εκδιωχθεί από το επίκεντρο της πνευματικής ζωής.
Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου χαρακτηρίστηκε ως το τέλος οποιασδήποτε διαφοροποίησης από το status quo. Ενώ κάποτε η εμβάθυνση της δημοκρατίας υπέσκαπτε τη θέση των ισχυρών, τώρα φαίνεται ότι βρίσκεται σε εξέλιξη η αντίστροφη διαδικασία.
Το κατεστημένο λειτουργεί μέσα από την προσπάθεια αυτών των ομάδων να διαχειριστούν τη Δημοκρατία, να διασφαλίσουν δηλαδή ότι δεν απειλεί τα συμφέροντά τους.
«Εχει περάσει σχεδόν ένας αιώνας από την καθιέρωση του καθολικού δικαιώματος ψήφου και αυτό που συμβαίνει είναι ότι το κεφάλαιο βρίσκει τρόπους να προστατευθεί από τους ψηφοφόρους», έγραψε ο Συντηρητικός αρθρογράφος με άριστες διασυνδέσεις Πολ Στέινς.
Τον 19ο αιώνα, οι προνομιούχοι φοβούνταν ότι η επέκταση του δικαιώματος ψήφου στους φτωχούς θα απειλούσε θανάσιμα τη θέση τους, οδηγώντας σε αναδιανομή πλούτου και ισχύος. Οι ανησυχίες αυτές δεν ήταν αβάσιμες.
Στις πρώτες δεκαετίες μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, επιβλήθηκαν στα ισχυρά συμφέροντα στη Βρετανία περιορισμοί όπως η υψηλότερη φορολογία και οι κανονιστικές διατάξεις για τις ιδιωτικές επιχειρήσεις.
Σήμερα όμως πολλοί από αυτούς τους περιορισμούς έχουν εκλείψει ή τείνουν να εκλείψουν, ενώ το κατεστημένο προστατεύεται με θεσμούς και ιδέες που νομιμοποιούν και δικαιολογούν τη συγκέντρωση πλούτου και εξουσίας σε πολύ λίγα χέρια.
Στο κατεστημένο περιλαμβάνονται πολιτικοί, βαρώνοι των μέσων ενημέρωσης, επιχειρηματίες, τραπεζίτες αλλά και η αστυνομία που εφαρμόζει νόμους που έχουν φτιαχτεί για να εξυπηρετούν τους ισχυρούς.
Τους ενώνει η κοινή πίστη ότι αυτοί που βρίσκονται στην κορυφή αξίζουν την εξουσία τους και τα όλο και μεγαλύτερα πλούτη τους, όπως συνοψίζει το σλόγκαν «γιατί το αξίζω».
Ολα αυτά διευκολύνονται από νόμους που πατάσσουν τα ελαφρύτερα πταίσματα όσων βρίσκονται στα χαμηλότερα σκαλιά της κλίμακας, με βάση την κατεστημένη πεποίθηση ότι πρέπει να ισχύουν «άλλοι κανόνες για μας, άλλοι για τους υπόλοιπους».
Η κοινή ιδεολογία του κατεστημένου, ο νεοφιλελευθερισμός, βοηθάει τους ισχυρούς να επιχειρηματολογήσουν για τη θέση τους και τη συμπεριφορά τους. Οι όροι της πολιτικής συζήτησης υπαγορεύονται σε μεγάλο βαθμό από μέσα ενημέρωσης ελεγχόμενα από μικρό αριθμό ιδιαίτερα πλούσιων ιδιοκτητών, ενώ τα ινστιτούτα και τα πολιτικά κόμματα χρηματοδοτούνται από πλούσια άτομα και εταιρικά συμφέροντα.
Πολλοί πολιτικοί είναι στο μισθολόγιο ιδιωτικών εταιρειών, ενώ καταλήγουν, όπως και κάποιοι δημόσιοι υπάλληλοι, να εργάζονται για λογαριασμό εταιρειών που, μέσα από την εμπειρία και τις επαφές τους, κατανοούν πώς λειτουργούν οι κυβερνητικές δομές, φθάνοντας ευκολότερα στην καρδιά της εξουσίας.
Υπάρχει όμως ένα λογικό σφάλμα στη στάση του κατεστημένου απέναντι στο κράτος, αφού την ίδια στιγμή που το μισεί, εξαρτάται απολύτως από αυτό.
Οι τράπεζες που διασώθηκαν με τα χρήματα των φορολογουμένων, οι υποδομές που κατασκευάστηκαν με τον ίδιο τρόπο, η προστασία της περιουσίας από το κράτος, η εκπαίδευση του εργατικού δυναμικού με μεγάλα κρατικά έξοδα, η ενίσχυση από το κράτος των εισοδημάτων που προέρχονται από μισθούς πείνας, όλα αυτά μπορούν να περιγραφούν ως «σοσιαλισμός για τους πλούσιους».
Το κατεστημένο δεν υπόκειται στον έλεγχο που θα όφειλε. Είναι δουλειά των μέσων ενημέρωσης να ρίχνουν φως στη συμπεριφορά της εξουσίας, αλλά τα βρετανικά μέσα ενημέρωσης είναι αναπόσπαστο τμήμα του βρετανικού κατεστημένου.
Οι πολιτικοί, όπως και οι δημοσιογράφοι, επικρίνουν με μανία τη συμπεριφορά των κατώτερων στρωμάτων: άνεργοι και δικαιούχοι επιδομάτων, μετανάστες, δημόσιοι υπάλληλοι δαιμονοποιούνται κατά συρροήν.
Η επικέντρωση της προσοχής στους σχετικά αδύναμους χρησιμεύει για να απομακρύνει την οργή από αυτούς που πραγματικά ασκούν την εξουσία στη βρετανική κοινωνία.
Χαρακτηριστικό της βρετανικής ελίτ είναι η ικανότητά της να προσαρμόζεται διαρκώς για να επιβιώσει. Η Ιστορία είναι γεμάτη περιστατικά στα οποία το κατεστημένο υποχρεώθηκε να παραδώσει ένα τμήμα της εξουσίας του λόγω αιτημάτων από τα κάτω.
Η μοναρχία είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα θεσμού που έχει προσαρμοστεί για να επιβιώσει. Το ίδιο και η αριστοκρατία, η οποία, μετά τη βιομηχανική επανάσταση, απορρόφησε στις τάξεις της επιτυχημένους επιχειρηματίες, προς μεγάλη απογοήτευση των οπαδών της παράδοσης.
Η αριστοκρατία εξακολουθούσε να έχει σημαντική πολιτική ισχύ σε όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα, στέλνοντας γόνους της στο πρωθυπουργικό αξίωμα, ενώ η εξουσία της περιορίστηκε το 1911 και το 1949, όταν η εκλεγμένη Βουλή των Κοινοτήτων καθιέρωσε διά νόμου την πρωτοκαθεδρία της απέναντι στη Βουλή των Λόρδων.
Ακόμα και σήμερα, όμως, το ένα τρίτο της γης στην Αγγλία και την Ουαλλία -και πάνω από το 50% της αγροτικής γης- παραμένει στα χέρια μόλις 36.000 αριστοκρατών.
Το κατεστημένο αλλάζει σχήμα, εξελίσσεται και προσαρμόζεται ανάλογα με τις ανάγκες. Αλλά αυτό που διαφοροποιεί το σημερινό κατεστημένο από τις προηγούμενες ενσαρκώσεις του είναι η αίσθηση θριάμβου που το διακατέχει.
Κάποτε οι πλούσιοι ήταν αντιμέτωποι με σημαντικές απειλές. Αλλά οι αντίπαλοι του σημερινού κατεστημένου φαίνεται ότι έχουν πάψει να υπάρχουν με οργανωμένο τρόπο.
Οι πολιτικοί μοιάζουν σαν να διαβάζουν όλοι το ίδιο σενάριο. Τα συνδικάτα αντιμετωπίζονται σαν να μην έχουν δικαίωμα παρέμβασης στη δημόσια ζωή. Και οι οικονομολόγοι και οι ακαδημαϊκοί που απορρίπτουν την κατεστημένη ιδεολογία έχουν σε μεγάλο βαθμό εκδιωχθεί από το επίκεντρο της πνευματικής ζωής.
Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου χαρακτηρίστηκε ως το τέλος οποιασδήποτε διαφοροποίησης από το status quo. Ενώ κάποτε η εμβάθυνση της δημοκρατίας υπέσκαπτε τη θέση των ισχυρών, τώρα φαίνεται ότι βρίσκεται σε εξέλιξη η αντίστροφη διαδικασία.
Το κατεστημένο συγκεντρώνει πλούτη και δύναμη με μια επιθετικότητα που δεν έχει προηγούμενο στη σύγχρονη εποχή. Στο κάτω κάτω, δεν υπάρχει τίποτα να το σταματήσει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου