Το τρίγωνο ΗΠΑ-Ισραήλ-Τουρκία και οι επιλογές της Ελλάδας

Το τρίγωνο ΗΠΑ-Ισραήλ-Τουρκία και οι επιλογές της Ελλάδας

Το πολιτικό δράμα στην Ελλάδα, όπως στο αρχαιοελληνικό θέατρο, εκτείνεται και αγγίζει τα πάντα. Υπενθυμίζεται ότι η χώρα μας διαθέτει και μεγάλο ορυκτό πλούτο, σύμφωνα και με τα στοιχεία του Ινστιτούτου Γεωλογικών Μελετών Ελλάδος. Το ενδιαφέρον των ΗΠΑ και των άλλων δυνάμεων για την ευρύτερη περιοχή είναι μόνιμο, παρά τις διάφορες μεταπτώσεις. Όι μετά το 1989 εξελίξεις στην Τουρκία είναι γνωστές: Στο εσωτερικό διήνυε μια πολύ σημαντική φάση μετάβασης και κοινωνικού/πολιτικού μεταμορφισμού - αντιμετωπίζοντας σύμφωνα με μια άποψη τη σοβαρότερη ενδεχομένως κρίση της ιστορίας της, τουλάχιστον από την εποχή της υπογραφής της Συνθήκης της Λωζάννης και της εγκαθίδρυσης της κεμαλικής Δημοκρατίας τον Οκτώβριο του 1923. Στο εξωτερικό άρχισε η εφαρμογή ενός αμφιλεγόμενου, φιλόδοξου και πολύπλευρου εγχειρήματος: επαναπροσδιορισμός του γεωπολιτικού ρόλου της - με σαφή πρωτοκαθεδρία ενός νεοθωμανικής έμπνευσης ισλάμ - που επιχειρείτο να συνδυάζεται και με τους γεωστρατηγικούς στόχους των ΗΠΑ στο γεωπολιτικό σύστημα Εγγύς/Μέση Ανατολή-Καύκασος-Βαλκάνια-Ανατολική Ευρώπη.
Στις 18 Νοεμβρίου 2009 η Άγκυρα με την έκδοση σχετικής ΝΟΤΑΜ ξαναέθεσε ευθέως θέμα επαναχάραξης συνόρων και ορίων μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας! Με αφορμή άσκηση έρευνας-διάσωσης στην περιοχή μεταξύ Ρόδου και Καστελλόριζου, αρνείτο την ελληνική αρμοδιότητα για αποστολές έρευνας-διάσωσης στην περιοχή ισχυριζόμενη ότι «δεν υπάρχει αναγνώριση από την Τουρκία των ορίων του FIR Αθηνών μεταξύ Ρόδου και Καστελλόριζου που σημαίνει ότι δεν είναι αρμοδιότητα της Αθήνας οι αποστολές έρευνας και διάσωσης στην περιοχή». Ετσι δημιουργείτο ένα τεράστιο μπλοκ ελληνικού FIR που διεισδύει βαθιά στην Ανατολική Μεσόγειο. Ακολούθησε νέα σειρά δραματικών αντιπαραθέσεων των αεροναυτικών δυνάμεων της Ελλάδας και της Τουρκίας. Οι προκλητικές πράξεις αμφισβήτησης του διεθνούς καθεστώτος στο Αιγαίο συνιστούσαν νέες επιδείξεις ισχύος της νεοοθωμανικής Τουρκίας, προβολής των αναθεωρητικών και ηγεμονικών επιδιώξεών της και δοκιμές διχοτόμησης του Αιγαίου Πελάγους υπό την αιγίδα του ΝΑΤΟ. Στην διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών στο Βόρειο Αιγαίο ξαναέπλευσε το τουρκικό ωκεανογραφικό πλοίο Α599 TCG Cesme («Κρήνη»). Βρέθηκε σε απόσταση 10 μιλίων βορειοανατολικά της Σαμοθράκης, εκτός ελληνικών χωρικών υδάτων αλλά εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας.
Κυρίαρχο στοιχείο στο ευρύτερο γεωπολιτικό σύστημα είναι μια τεράστια και επικίνδυνη γεωπολιτική ρευστότητα. Υφίστανται εμφανείς απόπειρες δημιουργίας στρατοπέδων. Αφενός οι ΗΠΑ και οι πρόθυμοι σύμμαχοί τους. Αφετέρου όσοι - ως «αντιρρησίες» και «αυτονομημένοι», σύμμαχοι ή μη - είτε ενεργούν εναντίον των αμερικανικών συμφερόντων είτε επιχειρούν να συνδυάσουν την εξυπηρέτηση των σχεδιασμών των ΗΠΑ και των ιδιαίτερών τους βλέψεων. 1. Στην πρώτη κατηγορία κατατάσσεται ιστορικά το Ισραήλ, το οποίο, παρά την αυτόνομη στρατηγική της επιβίωσής του, εκπληρώνει τον ρόλο του επιτηρητή των ΗΠΑ στην πάντα επικίνδυνη και δυνάμει εύφλεκτη Μέση Ανατολή. 2. Στη δεύτερη κορυφαίος ανταγωνιστής και απείθαρχος παράγοντας είναι το Ιράν, το οποίο πρόσφατα προχώρησε σε σειρά εξαιρετικά προκλητικών για τα αμερικανικά συμφέροντα τοποθετήσεων: Αρχισε να τροφοδοτεί τον πρώτο πυρηνικό σταθμό παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με ρωσικό καύσιμο. Σύμφωνα με τον αναλυτή Τζέφρι Γκόλντμπεργκ του Αtlantic Μonthly, τεύχος Σεπτεμβρίου (αναδημοσιεύτηκε στα Νέα), ίσως εντός μηνών αυτός ο σταθμός δεχθεί, όπως και όλες οι ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις, αιφνίδιο ισραηλινό βομβαρδισμό (ασχολίαστο). Ανακοινώνει ότι θα αρχίσει την κατασκευή νέου εργοστασίου για τον εμπλουτισμό ουρανίου το πρώτο εξάμηνο του 2011, παρά την επιβολή νέου γύρου διεθνών κυρώσεων.
Στο ενδιάμεσο του δίπολου Ισραήλ-Ιράν κινείται η Τουρκία, που ήδη βρίσκεται σε μια εσωτερική αναταραχή. Το δίμηνο Σεπτεμβρίου-Οκτωβρίου ίσως αποβεί καθοριστικό για την πορεία των εσωτερικών πολιτικών πραγμάτων της. Η διαπάλη του «ισλαμοδημοκράτη» και «νεοοθωμανού» Ερντογάν με το «κοσμικό» και στρατιωτικό κεμαλικό σύμπλεγμα θα κορυφωθεί με το δημοψήφισμα για την έγκριση της συνταγματικής μεταρρύθμισης (12 Σεπτεμβρίου). Μετά τις τοπικές εκλογές του Μαρτίου 2009 ο Ερντογάν αναζωογόνησε την διαδικασία συνταγματικής μεταρρύθμισης ώστε να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις της Ε. Ε. για περαιτέρω αλλαγές στο δικαστικό σύστημα και στο πεδίο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Εν τω μεταξύ έχει αναζωπυρωθεί το αντάρτικο του κουρδικού ΡΚΚ. Ομως το σημαντικότερο στοιχείο της πολιτικής του Ερντογάν είναι το αυτοκρατορικό παιχνίδι στη Μέση Ανατολή και το Αιγαίο.
Υπάρχει το ενδεχόμενο ασυνήθιστων εξελίξεων. Μια από αυτές θα αποτελούσε η Τουρκία να οδηγηθεί σε σαφέστερα εχθρική σχέση με τις ΗΠΑ, την Ευρώπη όσο και το Ισραήλ. Αυτό που χρειάζονται σε βάθος χρόνου, όλοι οι προαναφερόμενοι διεθνείς δρώντες είναι ισχυρές σταθερές πολιτικής που θα μπορούν να μειώσουν το βαθμό αβεβαιότητας και να αποτελέσουν κρίσιμης σημασίας στηρίγματα στην περίπτωση. Η Ελλάδα αποτελεί ίσως τη μόνη χώρα στην περιοχή που μπορεί να παίξει αυτό το ρόλο, αφού είναι βαθιά ενταγμένη στους οργανικούς θεσμούς και τη γεωπολιτική υπόσταση της Δύσης και αυτό δεν μπορεί να αλλάξει. Ωστόσο, για να μπορεί να παίξει έναν τέτοιο ρόλο απαιτούνται ΙΣΧΥΣ, ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΓΕΩΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΥΡΩΣΤΙΑ/ΑΝΑΠΤΥΞΗ και βεβαίως ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ.
Η Τουρκία πιέζεται από τις ΗΠΑ και το Ισραήλ να ξαναγίνει «καλό παιδί» ή, έστω, να ρίξει τους τόνους. Και ο Γ. Παπανδρέου - ο οποίος το Μάιο είχε φέρει στην Αθήνα τον Ερντογάν με ένα ασκέρι 100 και πλέον επιχειρηματιών για να... επενδύσουν - αναπροσαρμόστηκε. Μετέτρεψε την Ελλάδα σε μοχλό πίεσης για συμμόρφωση της Τουρκίας και πλήρη επιστροφή της στον άξονα ΗΠΑ - Ισραήλ. Με τον τρόπο αυτόν ο πρωθυπουργός: Αποδεικνύει ότι παίζει με τη φωτιά. Μετά την παράδοση της οικονομικής πολιτικής παραδίδει και την εξωτερική πολιτική της χώρας στις - πρόσκαιρες ή μονιμότερες - ανάγκες τρίτων. Κάνει την Ελλάδα συνεταίρο - ή, μάλλον, υπηρέτη - των σφαγέων του Παλαιστινιακού λαού, ενώ η Τουρκία συνεχίζει να κατέχει παράνομα τη βόρεια Κύπρο. Υπόσχεται οικονομική συνεργασία με το Ισραήλ, μια χώρα, που μολονότι παρουσιάζει σημαντικό ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης, είναι απολύτως εξαρτώμενη από τον ετήσιο προϋπολογισμό των ΗΠΑ.
Στην τουρκοïσραηλινή αντιπαράθεση η Ελλάδα θα μπορούσε να κρατήσει σαφώς χαμηλούς τόνους παραμένοντας αμέτοχη. Αυτό σημαίνει όχι μόνο αποφυγή ταύτισης με το Ισραήλ, αλλά και απομάκρυνση, εγκαιρα, από την Τουρκία, την αυτοκαταστροφική πολιτική της ‘‘ελληνοτουρκικής προσέγγισης’’. Παράλληλα, θα έπρεπε να ενισχύσει τη γεωπολιτική της υποδομή, έτσι ώστε να γίνει εν δυνάμει ισχυρός παράγοντας στην περιοχή, αποτρέποντας ταυτοχρόνως την πιθανότητα να αποτελέσει το εξιλαστήριο θύμα σε μια πολιτική κατευνασμού της Τουρκίας από πλευράς ΗΠΑ και Ισραήλ. Να αντιστρέψουμε, δηλαδή, αυτή τη συνεχή πορεία γεωπολιτικής εξασθένησης/έκλειψης και να ξαναγίνουμε «μια οντότητα» όχι εντασσόμενοι στους στρατηγικούς σχεδιασμούς άλλου κράτους, αλλά ενισχύοντας την αυτόνομη, υπαρκτή γεωπολιτική μας υπόσταση. Τόσο οι ΗΠΑ όσο και το Ισραήλ μάλλον θα προτιμούσαν μια ισχυρή αν και φιλοπαλαιστινιακή Ελλάδα, η οποία όμως, έτσι και αλλιώς, λόγω της γεωπολιτικής συνάφειάς της με τη Δύση, αποτελεί εν δυνάμει σύμμαχο, παρά μια φιλοϊσραηλινή, αλλά αδύναμη, άρα και άχρηστη Ελλάδα.
Ολα τα παραπάνω ενδεχομένως φαίνονται πολύ θεωρητικά. Όμως μπορούν να βρεθούν άμεσα μέτρα που θα ενίσχυαν την «κρίσιμη γεωπολιτική υποδομή» της Ελλάδας. Θα την τοποθετούσαν στο κέντρο των εξελίξεων και θα αύξαναν αισθητά τη σπουδαιότητά της για το Ισραήλ και τις ΗΠΑ, χωρίς ταυτοχρόνως να ενοχληθεί καμιά από τις αραβικές χώρες και χωρίς να χρειάζεται να αλλάξει η διπλωματική φρασεολογία της Ελλάδας από φιλοαραβική σε φιλοϊσραηλινή. Ενα τέτοιο μέτρο πρότεινε ο συνάδελφος γεωπολιτικός αναλυτής Κώστας Γρίβας, την άποψη του οποίου συμμερίζεται ο γράφων: Η Ελλάδα να αποκτήσει άμεσα ναυτικές αντιβαλλιστικές ικανότητες. Βέβαια, μια παρόμοια επιλογή δεν πρέπει να συνδυαστεί με μια ένταξη, οποιασδήποτε μορφής, στον αντιβαλλιστικό σχεδιασμό των ΗΠΑ, κάτι που πιθανώς θα προκαλούσε την αντίδραση της Ρωσίας. Δεδομένης της γεωπολιτικής λειτουργίας της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ, την ΕΕ και την ευρωζώνη οι ελληνικές αντιβαλλιστικές ικανότητες εντάσσονται αυτομάτως στο στρατηγικό δυναμικό της Δύσης.

Θεόδωρος Σ. Μπατρακούλης
Δρ Γεωπολιτικής