Το «ΙΚ/ISIS», η Τουρκία, οι Κούρδοι, η Δύση και εμείς - του Θόδωρου Μπατρακούλη

Το «ΙΚ/ISIS», η Τουρκία, οι Κούρδοι, η Δύση και εμείς

        Η σθεναρή αντίσταση των μαχητών του Κόμπανι και τα αεροπορικά πλήγματα της υπό αμερικανική ηγεσία συμμαχίας αραβικών και δυτικών κρατών εναντίον των τζιχαντιστών σηματοδοτούσαν ένα νέο πολεμικό πεδίο[1]. Μετά από πολυήμερη αβεβαιότητα για το αν η Τουρκία θα συμμετείχε στη συμμαχία αυτή,  στις 2 Οκτωβρίου 2014, η Τουρκική Εθνοσυνέλευση ενέκρινε την συμμετοχή με μεγάλη πλειοψηφία (298 ψήφους υπέρ και 98 κατά, μια πλειοψηφία τριών τετάρτων, στο σύνολο των 550 εδρών). Σύμφωνα με τις διατάξεις του τουρκικού Συντάγματος, με την απόφαση αυτή η Εθνοσυνέλευση επέτρεπε στον τουρκικό στρατό τη διεξαγωγή ενδεχόμενων στρατιωτικών επιχειρήσεων στην επικράτεια της Συρίας και του Ιράκ. Εξάλλου, η τουρκική κυβέρνηση μπορούσε να επιτρέπει σε στρατεύματα ξένων χωρών τη στάθμευση ή τη διέλευση από την Τουρκία για επιχειρήσεις εναντίον του λεγόμενου «Ισλαμικού Κράτους». Την ίδια μέρα, ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανέφερε ότι η Τουρκία σκόπευε να πολεμήσει εναντίον του «Ισλαμικού Κράτους» και άλλων «τρομοκρατικών» οργανώσεων στην περιοχή, αλλά ότι θα επέμεινε παράλληλα στην απομάκρυνση από την εξουσία του προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ. Παράλληλα, ο έγκλειστος Αμπντουλλάχ Οτσαλάν προειδοποίησε ότι η ειρηνευτική διαδικασία με τους Κούρδους της Τουρκίας θα μπορούσε να καταρρεύσει, αν οι τζιχαντιστές καταλάμβαναν την στρατηγικής σημασίας πόλη Κόμπανι[2]. Στις 6 Οκτωβρίου δεκάδες χιλιάδες Κούρδοι διαδήλωσαν στις μεγαλύτερες πόλεις της Τουρκίας εναντίον του «Ισλαμικού Κράτους» και της ισλαμιστικής κυβέρνησης της Τουρκίας, για να δείξουν την αλληλεγγύη τους στους πολιορκημένους υπερασπιστές της Κόμπανι και να στείλουν ξεκάθαρο μήνυμα-προειδοποίηση στην κυβέρνηση των Ερντογάν - Νταβούτογλου ότι εάν η Κόμπανι έπεφτε, τότε στην Τουρκία θα δημιουργούνταν εκρηκτικό κλίμα[3]. Η Αγκυρα πλαισίωνε την συμμετοχή της στη συμμαχία κατά του «ΙΚ/ISIS» ως απόφαση που κυρίως θα στόχευε το PKK μαζί με το «ΙΚ/ISIS». «Δεν θα μπούμε σε πόλεμο εκτός αν η συμμαχία αλλάξει στρατηγική» δήλωσε επίσημα ο πρωθυπουργός Αχμέτ Νταβούτογλου, προσθέτοντας ότι η Τουρκία δεν αποδεχόταν «την μονοδιάστατη πολιτική της συμμαχίας». Στις 14 Οκτωβρίου τουρκικά αεροσκάφη βομβάρδισαν δυνάμεις του PKK στην Dağlıca (επαρχία Χακαρί), στην πρώτη στρατιωτική επιχείρηση κατά των Κούρδων τα τελευταία δύο χρόνια[4].

          Ενδιαφέρον είχε η υπόθεση της δήλωσης του αντιπροέδρου των ΗΠΑ Joe Biden για υπόθαλψη των τζιχαντιστών από συμμάχους των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή (Τουρκία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Κατάρ) και της συγγνώμης που αυτός ζήτησε τηλεφωνικώς από τον Ερντογάν. O Μπάιντεν είχε πει, σε ομιλία στο Χάρβαρντ, ότι ορισμένοι σύμμαχοι είχαν ενισχύσει ακούσια το «ΙΚ/ISIS» και ότι ο Ερντογάν του δήλωσε ότι η Τουρκία είχε επιτρέψει σε πάρα πολλούς ξένους μαχητές να διέλθουν μέσω των τουρκοσυριακών συνόρων. Ο Ερντογάν αξίωσε συγγνώμη από τον Μπάιντεν. Ωστόσο, η σχετική ανακοίνωση του Λευκού Οίκου, μολονότι διατυπωμένη σε άπταιστη διπλωματική γλώσσα, ήταν αποκαλυπτική: «Ο Αντιπρόεδρος απολογήθηκε για οποιονδήποτε υπαινιγμό, ότι η Τουρκία ή άλλοι σύμμαχοι και εταίροι στην περιοχή, είχαν εμπρόθετα εφοδιάσει ή διευκολύνει την ανάπτυξη του ISIL ή άλλων βίαιων εξτρεμιστών στη Συρία.»[5].

         Εξάλλου, συνεχιζόταν η διάσταση ανάμεσα στην Τουρκία και την Αίγυπτο. Οξεία αντιπαράθεση σημειώθηκε στην 69^η Σύνοδο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ ανάμεσα στους ηγέτες των δύο κρατών. Ο Ρετζέπ Ερντογάν επέκρινε την άνοδο του Aμπντέλ-Φαττάχ ελ-Σίσι στην προεδρία, ενώ άσκησε κριτική στην αδράνεια των «Ηνωμένων Εθνών και των δημοκρατικών χωρών» μετά την ανατροπή του Μόρσι. «Τα Ηνωμένα Έθνη και οι δημοκρατικές χώρες παρακολουθούν άπρακτες τα γεγονότα, όπως η ανατροπή του εκλεγμένου προέδρου της Αιγύπτου και η σφαγή χιλιάδων αθώων που θέλουν να υπερασπιστούν την επιλογή τους. Και αυτός που έκανε το πραξικόπημα νομιμοποιείται», τόνισε ο Ερντογάν, λέγοντας ότι τα «δύο μέτρα και δύο σταθμά» δίνουν την αίσθηση της αδικίας ανά τον κόσμο και τροφοδοτούν την τρομοκρατία. Τα σχόλια αυτά προκάλεσαν ακύρωση συνάντησης των υπουργών Εξωτερικών των δύο κρατών Σάμεχ Σούκρι και Μεβλούτ Τσαβούσογλου στις 25 Σεπτεμβρίου 2014, στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης. Tο αιγυπτιακό υπουργείο Εξωτερικών, απέρριψε τα σχόλια του Ερντογάν για τον Σίσι, κατηγορώντας τον ότι «επιδιώκει να προκαλέσει χάος, να σπείρει τη διχόνοια στη Μέση Ανατολή προσφέροντας πολιτική και οικονομική υποστήριξη και καταφύγιο σε τρομοκρατικές οργανώσεις, ώστε να ζημιωθούν τα συμφέροντα των λαών της περιοχής για την επίτευξη προσωπικών φιλοδοξιών του Τούρκου προέδρου και την αναβίωση ψευδαισθήσεων του παρελθόντος»[6]. Ο Σίσι, στην ομιλία του στην Γ. Σ. του ΟΗΕ στις 24 Σεπτεμβρίου, χαρακτήρισε την Αίγυπτο ως «φάρο του μετριοπαθούς Ισλάμ», η οποία, μετά από χρόνια πολιτικής και θρησκευτικής αντιπαράθεσης, «έχει ανακτήσει την αυτοπεποίθησή της»[7].

         Επί σειρά ετών η Αγκυρα προσπαθούσε να συνάψει συμφωνία με την Αίγυπτο που θα απέκοπτε την ελλαδική ΑΟΖ από την κυπριακή, υπολογίζοντας μόνο τις χερσαίες και όχι τις νησιωτικές γραμμές βάσης. Επιδίωκε δηλαδή να εξαιρεθούν τα νότια και ανατολικότερα ελληνικά νησιά και νησίδες της περιοχής της Κρήτης και των Δωδεκανήσων που συγκροτούν την ελληνική γραμμή βάσης για την χάραξη της ΑΟΖ έναντι της Αιγύπτου. Τώρα η τουρκική ηγεσία επιδίωκε να διαπραγματευθεί τη συμμετοχή της στην αντιτζιχαντιστική συμμαχία. Επέλεξε τη συγκεκριμένη στιγμή για να στείλει το σεισμογραφικό σκάφος «Μπαρμπαρός», συνοδευόμενο από μια φρεγάτα και από δύο άλλα σκάφη (ένα τουρκικό, ένα νορβηγικό), στην ΑΟΖ της Κύπρου. Επιχειρούσε να μονιμοποιήσει την προκλητική αμφισβήτηση της ΑΟΖ μέσω τετελεσμένων γεγονότων. Η εμφάνιση του «Μπαρμπαρός» εντός της κυπριακής ΑΟΖ έθεσε σε συναγερμό τη Λευκωσία, όπου συνεκλήθη εκτάκτως το Εθνικό Συμβούλιο. Ο Πρόεδρος του Συμβουλίου της ΕΕ Βαν Ρομπάι και η Ρωσική Κυβέρνηση καταδίκασαν τις τουρκικές απειλές κατά της Κυπριακής ΑΟΖ. Αφετέρου, ο πρόεδρος της Αιγύπτου Σίσι σε ομιλία του στην Σύνοδο του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας (OIC) στη Νέα Υόρκη, ζήτησε να απαλειφθεί ο όρος «Τουρκοκυπριακό Κράτος» από κάθε αναφορά στο κατοχικό ψευδοκράτος, το οποίο διαθέτει καθεστώς παρατηρητή στον εν λόγω διεθνή Οργανισμό. Την άποψη αυτή του Σίσι συμμερίσθηκαν το Ιράν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα[8].

         Εξάλλου, επιθέσεις τζιχαντιστών μπορούσαν πλέον να εκδηλωθούν οπουδήποτε. Πρόβλημα υφίσταται και για την Ελλάδα. Η μαζική παράνομη μετανάστευση τροφοδοτεί το πρόβλημα. Η Ελληνική πολιτεία πρέπει να είναι έτοιμη για δραστική αντιμετώπιση ακραίων ισλαμιστών. Η απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης για ενίσχυση των Κούρδων με πυρομαχικά - μετά και από σχετική εισήγηση του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, ειδικότερα του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άμυνας - θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι κινείται σε ορθή κατεύθυνση, αλλά εφόσον θα εντασσόταν σε έναν συνολικό εθνικό στρατηγικό σχεδιασμό.

        Οπωσδήποτε, το δίλημμα επιλογής ανάμεσα σε σκοταδιστικές δυνάμεις αφενός και φιλοδυτικά δικτατορικά καθεστώτα αφετέρου δεν μπορεί να παράγει εναλλακτικές δημοκρατικές πολιτικές προοπτικές για την περιοχή και τους κατοίκους των χωρών της. Οι δυτικές χώρες όφειλαν ως προς αυτό να αναγνωρίσουν τις ευθύνες τους και να ακολουθήσουν μια εναλλακτική αντιμετώπιση των κοινωνικοοικονομικών και πολιτικών προβλημάτων της ευρύτερης περιοχής.

         Στο πλαίσιο της διεθνούς ταραχώδους συγκυρίας, η επεξεργασία και η εφαρμογή μακροπρόθεσμου συνολικού στρατηγικού σχεδιασμού, για την Ελλάδα και τον Ελληνισμό του 21^ου αιώνα, που διέπεται από τα ιστορικά διδάγματα και την γνώση της σύγχρονης γεωπολιτικής, αποτελεί ζωτική ανάγκη[9]. Η Ελλάδα χρειαζόταν μια καλά σχεδιασμένη, ιστορικά τεκμηριωμένη, ιεραρχημένη και πολυδιάστατη ελληνική - και ευρωπαïκή - εξωτερική και ενεργειακή πολιτική. Μια τέτοια πολιτική θα έπρεπε να εκφράζεται με εξειδικευμένο τρόπο στα Βαλκάνια καθώς και στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή. Η Ελλάδα χρειαζόταν να επαναπροσδιορίσει τη στρατηγική της στη βάση της προώθησης του στόχου της εθνικής ανεξαρτησίας. Ο επαναπροσδιορισμός απαιτείται να γίνει τόσο σε αποτρεπτική κατεύθυνση έναντι κάθε επιβουλής των κυριαρχικών δικαιωμάτων της, και βεβαίως σε συντονισμό σχεδιασμού και ενεργειών με την Κυπριακή Δημοκρατία, όσο και στην κατεύθυνση της διασφάλισης του εθνικού ελέγχου των πλουτοπαραγωγικών πόρων της, στους οποίους συμπεριλαμ­βάνονται και οι υδρογονάνθρακες.

         Οι εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή και η απομόνωση της Τουρκίας ευνοούν την συνεργασία Ελλάδας, Ισραήλ, Κύπρου και  Αιγύπτου. Οι τρείς πρώτες χώρες τουλάχιστον είναι δημοκρατικές και χαρακτηρίζονται από σταθερότητα, παρά τα οικονομικά προβλήματα. Είναι αξιόπιστοι σύμμαχοι και εταίροι των ΗΠΑ και της Ε.Ε. Τα κοιτάσματα υδρογονανθράκων στις θάλασσές τους τις καθιστούν σοβαρές εναλλακτικές ενεργειακές επιλογές, ιδιαίτερα για την Ευρώπη. Τέλος, η διεθνής κατακραυγή κατά της Τουρκίας για την πολιτική Ερντογάν προσφέρει σημαντική ευκαιρία στις τέσσερις χώρες να προωθήσουν περισσότερο τη συνεργασία τους, όχι μόνο στην ενέργεια, αλλά και στην ασφάλεια. Εξάλλου, με την κρίση που δημιουργήθηκε στις σχέσεις της Τουρκίας με τους σιίτες αλλά και με τμήμα των σουνιτικών δυνάμεων (Αίγυπτος), για την Ελλάδα παρουσιαζόταν στα ανατολικά της δυνατότητα για αναβάθμιση των σχέσεών της με τον Αραβικό και Ιρανικό κόσμο. Τέλος, θα μπορούσε να αποτελέσει αντικείμενο επεξεργασίας και η προώθηση μιας ειδικής σχέσης συνεργασίας με τη Ρωσία στην Άμυνα, τους εξοπλισμούς, την ενεργειακή πολιτική και τους αγωγούς. Βεβαίως η Ελλάδα πρέπει να διατηρήσει ρόλο ΑΥΤΟΝΟΜΟΥ ΔΡΩΝΤΟΣ (π. χ. όσον αφορά τη θέση της στο Παλαιστινιακό) και καθεμιά από τις προαναφερόμενες συνεργασίες να γίνει ΜΕ ΑΠΟΣΑΦΗΝΙΣΜΕΝΟΥΣ ΟΡΟΥΣ.

         Εξάλλου, η Ελλάδα, για να αντιμετωπίσει την τουρκική στρατηγική, όφειλε να προωθήσει και μια καλά σχεδιασμένη συνεργασία των βαλκανικών λαών και κρατών, αυτοτελώς και στο πλαίσιο της Ε.Ε. Ως προς την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. να συμβάλει αποφασιστικά στην ΑΠΟΡΡΙΨΗ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΕΥΡΩΠΑΙΟΥΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΕΠΙΔΙΩΞΗΣ. Ελληνοτουρκικός διάλογος ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΗΘΕΙ ΑΝ ΠΡΩΤΑ Η ΤΟΥΡΚΙΑ: - Δεν άρει την ανακήρυξη ως «αιτίας πολέμου» της άσκησης από την Ελλάδα του δικαιώματος επέκτασης των χωρικών της υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια. - Δεν αναγνωρίσει το διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας του 1982 και ό,τι αυτό συνεπάγεται για την υφαλοκρηπίδα και την Α.Ο.Ζ. - Δεν διακηρύξει σεβασμό στις συνθήκες της Λωζάννης και των Παρισίων και στο Ιταλικό πρακτικό παράδοσης των Δωδεκανήσων (1947), που καθορίζουν τα σημερινά σύνορα. - Δεν αποσύρει τα στρατεύματα κατοχής από την Κύπρο και δεν σταματήσει το διαρκές έγκλημα του εποικισμού στο νησί.

Θόδωρος Σ. Μπατρακούλης

Δρ Γεωπολιτικής

theobatrak@gmail.com

---

[1] Πρβλ. Editorial Board, «U.S. airstrikes in Syria signal a new battlefield», The Washington Post, 22.09.2014.

[2] «Jailed Kurdish warns ISIS victory would end Turkey peace process», 02.10.2014,

[3] Εως τις 10 Οκτωβρίου οι συγκρούσεις διαδηλωτών και τουρκικών δυνάμεων ασφαλείας είχαν προκαλέσει τουλάχιστον 25 νεκρούς.

[4] Benny Avni, «Has Turkey entered the anti-ISIS Coalition to Counter the Kurds?», 05.10.2014, http://www.newsweek.com/-275256. «Τουρκία: Δεν θα μπούμε σε πόλεμο (με το Ισλαμικό Κράτος)», 14.10.2014, http://www.tribune.gr/world/ news/article/81258/. «Η Tουρκία κήρυξε τον πόλεμο στους Kούρδους», 14.10.2014, http://www.hellas-now.com/2014/10/

[5] Chelsea J. Carter, Ben Brumfield and Sara Mazloumsaki, CNN, «Vice President Joe Biden apologizes to Turkey, UAE», 06.10.2014, http://edition.cnn.com/2014/10/05/ politics/isis-biden-erdogan-apology/

[6] «Αίγυπτος κατά Ερντογάν: Προκαλεί χάος, δίνει καταφύγιο σε τρομοκράτες», 25.09.2014, www.tovima.gr.

[7] «El-Sissi: Egypt is a ‘beacon of moderate Islam’», http://www.pbs.org/newshour/ rundown/watch-live-speeches-u-n-general-assembly-2014/. Προσπελάστηκε 26.09.2014.

[8] «Egypt’s Sisi demands Turkish Cypriots Removed from OIC», 07.10.2014, http://www.worldbulletin.net/news/145743/egypts-sisi-demands-turkish-cypriots-removed-from-oic

[9] Πρβλ. Θ. Σ. Μπατρακούλης, «Για μια εθνική στρατηγική: Γεωιστορία, προκλήσεις και δυνατότητες», 07.12.2012, όπ. π.