H ομιλία του Παναγιώτη Ήφαιστου στην παρουσίαση του βιβλίου "Εισαγωγή στην Θεωρία του Πολέμου και της Στρατηγικής"

2013-02-05 04:23:38

 

Παρέμβαση με αφορμή το βιβλίο του Υπ/γου Παναγιώτη Μαυρόπουλου Εισαγωγή στην Θεωρία του Πολέμου και της Στρατηγικής

Παναγιώτης Ήφαιστος www.ifestosedu.gr

Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων-Στρατηγικών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Πειραιώς

Θα ήθελα να συγχαρώ τον Υποστράτηγο Παναγιώτη Μαυρόπουλο γιατί ανήκει σε εκείνη την ολοένα και μεγαλύτερη ομάδα λειτουργών των Ενόπλων Δυνάμεων οι οποίοι συμπληρώνουν την άλλη όψη του ίδιου νομίσματος της υψηλής αποστολής τους, δηλαδή την επιστημονική επεξεργασία των σκοπών και των μέσων της στρατηγικής.

Ο λειτουργός των ΕΔ κατέχει θέση και ρόλο που δεν περιορίζεται στην διαχείριση των τεχνικών μέσων, δηλαδή των οπλικών συστημάτων. Τα στελέχη των ΕΔ ιδιαίτερα όσο ανέρχονται στην ιεραρχία είναι οι αρμόδιοι πολιτειακοί λειτουργοί που εποπτεύουν την χάραξη και εφαρμογή της εθνικής στρατηγικής μιας χώρας.

Η εθνική στρατηγική αφορά τους κοινωνικοπολιτικά προσδιορισμένους και ιεραρχημένους σκοπούς του κράτους. Οι Ένοπλες Δυνάμεις αποστολή έχουν να εκπληρώσουν τους σκοπούς μέσα στην εξαιρετικά σύνθετη και ρευστή διεθνή πολιτική του ανταγωνιστικού και συχνά συγκρουσιακού διεθνούς συστήματος.

Πάντα στο πλαίσιο της γνωστής ρήσης ότι «ο πόλεμος είναι συνέχεια της πολιτικής με άλλα μέσα» και της παγιωμένης θέσης ότι η πολεμική προετοιμασία διέπεται από την λογική των πολιτικών σκοπών και εποπτεύεται από εκάστοτε πολιτική ηγεσία, ο ρόλος των Επιτελών ενός σύγχρονου κράτους στην χάραξη και εφαρμογή της στρατηγικής, είναι πρωταρχικός:

Πρώτον, όσο οι λειτουργοί των ΕΔ εξελίσσονται ιεραρχικά αποτελούν τον κυριότερο αν όχι τον μόνο σύμβουλο της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας επί ζητημάτων που αφορούν τον έσχατο σκοπό της εθνικής επιβίωσης μέσα στο ανταγωνιστικό διεθνές περιβάλλον.

Επί ενός ευρέως φάσματος κριτηρίων και παραγόντων της εθνικής στρατηγικής το πολιτικό προσωπικό δεν έχει και ούτε μπορεί να έχει επαρκή γνώση. Η κρίση των Ιμίων ανέδειξε αυτό το γεγονός με μοναδικό και ιλαροτραγικό τρόπο.

Επιπλέον, στα σύγχρονα κράτη μια από τις σημαντικότερες αποστολές του Γενικού Επιτελείου είναι να εκπαιδεύει τα στελέχη της πολιτικής ηγεσίας στους τομείς της άμυνας και της ασφάλειας ούτως ώστε ανά πάσα στιγμή και ιδιαίτερα σε στιγμές κρίσεων τα μέλη του πολιτικού προσωπικού να μπορούν να ασκούν σωστό πολιτικό έλεγχο στην εφαρμογή των σκοπών της εθνικής στρατηγικής.

Δεύτερον, η εκπλήρωση αυτής της υψηλής αποστολής προϋποθέτει ότι ο σύγχρονος αξιωματικός κατέχει επαρκώς τις στρατηγικές έννοιες, κατανοεί χωρίς αμφιταλαντεύσεις τις εξ αντικειμένου σκληρές πραγματικότητες της διεθνούς πολιτικής, έχει όσο κανείς άλλος εποπτεία της εθνικής στρατηγικής των άλλων κρατών και διαχειρίζεται τις πληροφορίες οι οποίες δεν είναι μόνο ποσοτικά δεδομένα αλλά και ποιοτικά κριτήρια και παράγοντες.

Κριτήρια και παράγοντες που αφορούν πρωτογενή παρατήρηση, ανάλυση, στάθμιση και εκτίμηση των στρατηγικών άλλων κρατών, των συμμαχικών σχέσεων, την εξέλιξη των διεθνών κρίσεων και του τρόπου που επηρεάζουν τα ιεραρχημένα εθνικά συμφέροντα. Μαζί με άλλα επιτελικά όργανα της Πολιτείας οι ΕΔ έχουν την κύρια αρμοδιότητα απόκτησης επαρκών πληροφοριών σε κάθε τομέα της εθνικής άμυνας και ασφάλειας και κυρίως της αποτροπής πολέμου ή αν η αποτροπή αποτύχει της επιτυχούς διεξαγωγής του πολέμου.

Πληροφορίες, ανάλυση, εκτίμηση και προτάσεις που προϋποθέτουν, επίσης, την εποπτεία των οικείων, εχθρικών ή συμμαχικών ενεργημάτων στα πολύ σημαντικά πεδία του ψυχολογικού πολέμου, των ασύμμετρων απειλών, των δολιοφθορών, της παραπληροφόρησης, της μαλακής ή έξυπνης ισχύος και του κυβερνοχώρου. Όλα αυτά και πολλά άλλα, εξάλλου, διαρκώς αλλάζουν κατιτί που σημαίνει ότι το έργο του Γενικού Επιτελείου είναι μια ζωντανή και διαρκώς εξελισσόμενη υπόθεση.

Τρίτον, η παρατήρηση, στάθμιση και εκτίμηση των δεδομένων της εθνικής στρατηγικής σχετίζεται και με ένα ακόμη σκοπό τον οποίο και πάλι μόνο οι επιτελείς των ΕΔ μπορούν να εκπληρώσουν: Είναι η εκτίμηση, όπως λέμε, της απειλής.

Η εκτίμηση της απειλής συνεπάγεται και εκτίμηση του βαθμού μπλόφας των αντιπάλων (ή και συμμάχων) αλλά και ανά πάσα στιγμή επίγνωση των δικών μας περιθωρίων μπλόφας καθότι ανά πάσα στιγμή πάνω στα λεπτά και δυσδιάκριτα σύνορα αυτών των αναμετρήσεων ισχύος διακυβεύεται η αποτρεπτική αξιοπιστία μιας χώρας.

Τέταρτον, ο ρόλος των Ενόπλων Δυνάμεων αφορά και ένα ακόμη πιο λεπτό ζήτημα που βρίσκεται πάνω στα λεπτά και συχνά εξ αντικειμένου θολά σύνορα στις σχέσεις του Επιτελείου και ιδιαίτερα του Αρχιστράτηγου σε περιστάσεις κρίσεων οι οποίες στην διεθνή ζωή ενός κράτους ανακύπτουν ανά πάσα στιγμή και ενίοτε απρόβλεπτα.

Στην κορυφή των ιεραρχημένων εθνικών συμφερόντων βρίσκεται ο υπέρτατος σκοπός της άμυνας, ασφάλειας και επιβίωσης της Πολιτείας κατά εξωτερικών επιθέσεων. Η επιβίωση της Πολιτείας είναι υπαρξιακού χαρακτήρα γιατί αφορά την Ελευθερία της κοινωνίας και για την ελευθερία αυτή σε όλα τα κράτη όλοι είναι δεσμευμένοι αν χρειαστεί να επιδείξουν ακόμη και αυτοθυσία.

Για όλες τις βιώσιμες πολιτείες από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι σήμερα ισχύει ότι όλοι οι άλλοι σκοποί, ατομικοί, κομματικοί ή άλλως πως υποτάσσονται στην έσχατη και υπέρτατη λογική της συλλογικής Ελευθερίας και της επιβίωσης της πολιτείας. Επειδή ακριβώς την εκτίμηση της απειλής μπορούν να την κάνουν μόνο οι Ένοπλες Δυνάμεις όταν περνάμε κόκκινες γραμμές που αφορούν την επιβίωση της εθνικής επικράτειας η κοινωνία πρέπει να το γνωρίζει.

Ένα ακόμη πιο λεπτό και δυσδιάκριτο ζήτημα είναι ο ακριβής ορισμός της κόκκινης γραμμής από το πολιτικό σύστημα ούτως ώστε οι Ένοπλες Δυνάμεις να γνωρίζουν επακριβώς τα κόκκινα σύνορα της αποτροπής για την υπεράσπιση των οποίων είναι δεσμευμένες όλες οι κυβερνήσεις.

Στο βιβλίο Ελληνική Αποτρεπτική Στρατηγική με τον συνάδελφο Πλατιά πριν δύο δεκαετίες στο τέλος του δικού μου κεφαλαίου έγραψα δύο σελίδες ερωτημάτων στρατιωτικής στρατηγικής τα οποία ως αναλυτής της πολιτικής στρατηγικής θεωρούσα ότι το πολιτικό σύστημα της Ελλάδας όφειλε να προσδιορίσει σαφέστερα τους σκοπούς για να μπορούν οι ΕΔ να επιτελούν την αποστολή τους βέλτιστα.

Στο ίδιο πλαίσιο μπορεί κανείς να αναφερθεί και στην συνεργασία όλων των Τμημάτων της πολιτείας στον προσδιορισμό πιο λεπτών οριοθετήσεων που αφορούν την διεθνή νομιμότητα. Για κάθε σοβαρό και αξιόπιστο κράτος η υπεράσπιση της επικράτειας που ορίζεται από την διεθνή νομιμότητα είναι η κόκκινη γραμμή της Εθνικής Στρατηγικής.

Ως αναλυτής της στρατηγικής και των πολιτικών όψεων του διεθνούς συστήματος με νόημα λέω ότι οι Ένοπλες Δυνάμεις και το Υπουργείο Εξωτερικών απαιτείται να προστατεύονται από τον νομικισμό, τις τσαρλατανιές αναρίθμητων γυρολόγων διεθνικών ιδρυμάτων και τις ύπουλες υποβολές στην ανελέητη επικοινωνιακή ή καλύτερα προπαγανδιστική αναμέτρηση που στις μέρες μας αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της εθνικής στρατηγικής όλων.

Τα επιτελικά σώματα της Πολιτείας όπως συμβαίνει σε όλα τα αναπτυγμένα κράτη για να μπορούν να εκπληρώνουν τον υπέρτατο σύμβουλο στρατηγικής των άλλων πολιτειακών θεσμών απαιτείται να επιτυγχάνουν αυτονομία και αυτοτέλεια επιστημονικής ανάλυσης και διεθνοπολιτικής εκτίμησης των πραγμάτων για να μπορούν να χαράσσουν δύο γραμμές.

Η πρώτη είναι η κόκκινη και απροσπέραστη της εθνικής επικράτειας όπως ορίζουν οι συμφωνίες και η διεθνής νομιμότητα για την οποία λογικά είναι δεσμευμένο όλο το κοινωνικοπολιτικό σύστημα. Η δεύτερη γραμμή και πάντα έχοντας κατά νου ότι το κράτος μας είναι φιλειρηνικό και έτοιμο να προσφύγει στους διεθνείς θεσμούς, είναι το πεδίο πάνω στα θολά σύνορα του διεθνούς δικαίου όπου ισχύει η αλάνθαστη περιγραφή του Θουκυδίδη «δίκαιο υπάρχει όταν υπάρχει ίση δύναμη και όταν αυτό δεν συμβαίνει ο ισχυρός επιβάλλει ότι του επιτρέπει η δύναμή του και ο αδύναμος υποχωρεί και προσαρμόζεται».

Δεν χρειάζεται να πω περισσότερα για να φωτίσω αυτές τις επισημάνσεις παρά μόνο να σας καλέσω να σκεφτείτε την εξέλιξη των υποθέσεων των χωρικών υδάτων, της υφαλοκρηπίδας και της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης τις δύο τελευταίες δεκαετίες. Οι συζητήσεις μέσα στην δημόσια σφαίρα φανερώνουν ένα αξιοθρήνητο αλαλούμ.

Ένας ακόμη λόγος που με ευχαρίστηση διάβασα το εξαιρετικά δομημένο πόνημα του Υποστράτηγου Μαυρόπουλου είναι επειδή αναλύει τους όρους, τις έννοιες, την διαλεκτική σχέση πολιτικής και πολέμου, την σχέση των Ενόπλων Δυνάμεων με την πολιτική ηγεσία και την κοινωνία αλλά επίσης και πολλά άλλα ζητήματα που αφορούν την στρατηγική ενός κράτους όπως η μαλακή ισχύς, η σημασία του κυβερνοχώρου και οι βασικοί άξονες μιας εθνικής στρατηγικής.

Η Πολιτεία κάθε κοινωνίας είναι ο θεσμός συλλογικής ελευθερίας μιας κοινωνίας τον οποίο οι Ένοπλές της Δυνάμεις, όπως υπογράμμισα σε πρόσφατο βιβλίο μου, επειδή υπερασπίζεται αυτή την Ελευθερία είναι το υψηλότερα ιεραρχημένο σώμα της κοινωνίας, είναι θεσμός συλλογικής ελευθερίας.

Οι Ένοπλες Δυνάμεις κάθε χώρας βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των προσπαθειών υπεράσπισης της οντολογικού περιεχομένου και κοσμοθεωρητικά-ηθικά υπέρτατης λογικής, της Εθνική Ανεξαρτησία. Η Εθνική Ανεξαρτησία όπως αποτυπώνεται και στις Υψηλές Αρχές του Διεθνούς Δικαίου αποτελεί έσχατη και υπέρτατη λογική για την οποία λογικά μιλώντας σε οποιοδήποτε εθνοκράτος και εάν βρισκόμαστε στηρίζεται από όλους χωρίς δισταγμούς, αμφιταλαντεύσεις ή αμφισβητήσεις.

Σε κάθε γωνιά του ανταγωνιστικού και συγκρουσιακού διεθνούς συστήματος παραμονεύει ο πόλεμος ως απειλή χρήσης βίας για να συμμορφωθούμε με αλλότρια συμφέροντα και ο πόλεμος ως χρήση βίας για να αρπάξουν τρίτοι την κυριαρχία. Οι ΕΔ είναι ο αναντικατάστατος άγρυπνος φρουρός κάθε κοινωνίας, είναι ο θεσμός συλλογικής ελευθερίας, είναι το ύπατο σώμα της κοινωνίας που εκπληρώνει τους πολιτικούς σκοπούς, δηλαδή τα ιεραρχημένα εθνικά συμφέροντα και πάνω όλα την διασφάλιση της συλλογικής μας ελευθερίας.

Τέλος μια επισήμανση που σχετίζεται με την συντρέχουσα κρίση.

Στοιχειώδης ιστορική γνώση διδάσκει ότι τα λάθη εθνικής στρατηγικής και ιδιαίτερα η λάθος θεωρία του κράτους για την διεθνή πολιτική αναπόδραστα προκαλεί αβάστακτες ζημιές.

Είναι θλιβερό αν όχι αξιοθρήνητο γεγονός ότι στην ζυγαριά των συζητήσεών μας τις δύο τελευταίες δεκαετίες μέσα στην δημόσια και επιστημονική σφαίρα βάρυνε ο δίσκος της λανθασμένης θεωρίας για το κράτος, την ευρωπαϊκή και την διεθνή πολιτική.

Θα ήταν λάθος όμως εάν κανείς νομίσει ότι κάθε κατήφορος είναι το τέλος ενός έθνους. Για όλα τα κράτη οι ανοδικές στιγμές και οι καθοδικές στιγμές εναλλάσσονται: Χωρίς την παραμικρή εκλογίκευση, μια αληθινή και μη εσχατολογική αντίληψη του ανθρώπου, του έθνους και του εθνοκράτους είναι ότι αναπόδραστα το ταξίδι του είναι Οδύσσεια. Αναπόδραστα το ταξίδι είναι γεμάτο Κύκλωπες, Λαιστρυγόνες, θυμωμένοι Ποσειδώνες και Σειρήνες αλλά συχνά και δικές μας σκέψεις που όπως σωστά είπε ο Περικλής πρέπει να φοβόμαστε περισσότερο από τους εχθρούς μας. Στην Οδύσσεια όλων των εθνών όλων των εποχών το εθνικό καράβι για να είναι σωστά προσανατολισμένο προς την Ιθάκη της εθνικής επιβίωσης και της εθνικής ευημερίας πρέπει να είναι κοσμοθεωρητικά, πνευματικά, οικονομικά, πολιτικά, στρατιωτικά και οργανωτικά στέρεο και ανθεκτικό.

Τόσο στις ανοδικές όσο και στις καθοδικές στιγμές του ταξιδιού ο εθνικός σκοπός αυτοσυντήρησης επιτάσσει βέλτιστο και μέγιστο συνδυασμό όλων των πνευματικών και υλικών συντελεστών ισχύος διαθέτουμε. Πάντως, σε καθοδικές στιγμές όπως η παρούσα, η εκπλήρωση του σκοπού εθνικής αυτοσυντήρησης, σημαίνει, ρητορικά μιλώντας, ότι ακόμη και με μαχαίρια και τσεκούρια μπορούμε να συγκροτήσουμε μια αξιόπιστη εθνική αποτρεπτική στρατηγική. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι παρά τις δυσκολίες οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις διατηρούν επαρκή αποτρεπτική ικανότητα υπεράσπισης της συλλογικής Ελευθερίας του Ελληνικού Εθνοκράτους.

Τελειώνω λοιπόν λέγοντας ότι αξίζουν συγχαρητήρια στον Υποστράτηγο Μαυρόπουλο γιατί τις δύσκολες στιγμές που περνάμε με το μεθοδικά γραμμένο βιβλίο του μας υπενθύμισε την σημασία της εθνικής στρατηγικής και την θέση του πολέμου στην διεθνή πολιτική.

 αναδημοσίευση από το InfoGnomon