Για τον πατριωτισμό και την Αριστερά - του Νίκου Κοτζιά

Δευτέρα, 8 Δεκεμβρίου 2014

Για τον Πατριωτισμό και την Αριστερά

Σε μια ενδιαφέρουσα συνέντευξη φιλοξενούμε τον καθηγητή Πολιτικών Θεωριών των Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Πειραιά Νίκο Κοτζιά. Ο κύριος Κοτζιάς που σε λίγες μέρες θα παρουσιάσει στην πόλη μας το βιβλίο του «Πατριωτισμός και Αριστερά», υπογραμμίζει ότι ο πατριωτισμός συμπεριλαμβάνει μνήμες, προτροπές, στοιχεία αγώνων, που η πολιτική θεωρία και πρακτική ονομάζει ως «πολιτισμικούς αγώνες». Συμφωνεί ότι η χώρα βιώνει μια τεράστια παρακμή και απαιτείται να συζητηθούν οι στρατηγικές προοπτικές διαμόρφωσης μιας διαφορετικής Ελλάδας, που δεν προκύπτει από τα μνημόνια και τις απατηλές εντυπώσεις ότι το χρέος είναι βιώσιμο, αλλά θα στηριχθεί σε μια καινούργια παραγωγική βάση, θα διαθέτει ενισχυμένη θέση στον διεθνή καταμερισμό εργασίας καθώς και στην παγκόσμια διπλωματική σκηνή. Αναφέρει ότι είναι απαραίτητη η ανάγκη συγκρότησης ενός μεγάλου πατριωτικού-δημοκρατικού μετώπου και συμμαχιών με στόχο την συγκρότηση και εδραίωση μιας Κυβέρνησης Σωτηρίας. Τέλος ως μέλος της «Κίνηση ιδεών και δράσης: Πράττω», δηλώνει ότι  έχουν καλές σχέσεις με τον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και πολλές κριτικές ματιές, όμως θέση τους είναι ότι στις σημερινές συνθήκες και συσχετισμούς «τίποτα δεν μπορεί να γίνει χωρίς τον Σύριζα» αλλά και τίποτα «δεν μπορεί να γίνει χωρίς εμάς τους άλλους».

Κύριε Κοτζιά σε λίγες μέρες παρουσιάζετε στην πόλη μας το βιβλίο σας «Πατριωτισμός και Αριστερά». Τι περιλαμβάνει το νέο σας βιβλίο;

Στόχος του Βιβλίου είναι να αποκαταστήσει τη δημιουργική σχέση ανάμεσα στις δυνάμεις της αριστεράς και τον πατριωτισμό. Ο τελευταίος είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορικής ταυτότητας και της σημερινής φυσιογνωμίας της.

Στο βιβλίο εξηγώ την γέννηση του έθνους, του εθνικισμού και του πατριωτισμού, του κοσμοπολιτισμού και του διεθνισμού. Κάνω αναδρομές στις ιστορικές μάχες που έδωσαν οι πατριώτες στη διαδρομή της ιστορίας για κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα. Από την Αρχαία Αθήνα μέχρι και εκείνες της σύγχρονης Αριστεράς. Αποκαλύπτω τον εκρηκτικό συνδυασμό της ελληνικής Ολιγαρχίας και των πολιτικών μνημονιακών στηριγμάτων της: ακραίος εθνικισμός απέναντι στους αδύναμους και νεοφιλελεύθερη υπόκλιση στους ισχυρούς. Αναδεικνύω τους λόγους γιατί σήμερα τμήμα της αριστεράς υποτιμά τη μάχη για μια θετική νοηματοδότηση του πατριωτισμού. Δείχνω ότι ο πατριωτισμός συμπεριλαμβάνει μνήμες, προτροπές, στοιχεία αγώνων. Πρόκειται, δηλαδή, για μια κλασσική περίπτωση των φαινομένων που η πολιτική θεωρία και πρακτική ονομάζει ως «πολιτισμικούς αγώνες».

Τι ακριβώς είναι αυτοί οι αγώνες;

Οι πολιτισμικοί αγώνες είναι αγώνες γύρο από αξίες, αρχές, προβλήματα ηθικής και ταυτότητας. Ζητήματα που συγκινούν, παρακινούν και προκαλούν διαμάχες στην κοινωνία. Δεν συνδέονται πάντα άμεσα και ορατά με ταξικές διαφορές, αλλά τις διαθλούν. Θα σας αναφέρω μερικά παραδείγματα τέτοιων αγώνων: η διαμάχη για τις ταυτότητες, για το αν μπορούν ή όχι να παντρεύονται οι ομοφυλόφιλοι, τις εκτρώσεις, την κατοχή όπλων, την θρησκευτικότητα, την ηθική στον αθλητισμό, την αξιολόγηση έργων τέχνης. Όπως βλέπετε από τα παραδείγματα, υπάρχουν πολιτισμικοί αγώνες υψηλής σημασίας και ρίσκου, ενώ άλλοι έχουν πιο περιορισμένη σημασία. Ο πατριωτισμός ανήκει στις διαμάχες υψηλής σημασίας.

Τι σημαίνει πατριωτισμός για έναν αριστερό;

Πατριωτισμός είναι ο πολιτικός αγώνας για τη διαφύλαξη και ενδυνάμωση πριν από όλα των δημοκρατικών και κοινωνικών δικαιωμάτων του λαού, όπως, επίσης των δικαιωμάτων και δυνατοτήτων της χώρας στο διεθνές σύστημα. Αποτελεί βασικό κριτήριο προσδιορισμού των «εθνικών συμφερόντων» που οφείλει να διασφαλίζει μια ενεργητική δημοκρατική εξωτερική και αμυντική πολιτική. Κάνω λόγο, δηλαδή, για τον δημοκρατικό πατριωτισμό που εκτιμά την ιστορία, τον πολιτισμό και τις κατακτήσεις της κοινωνίας που εκφράζει, ενώ ταυτόχρονα σέβεται τις αξίες και τον πολιτισμό άλλων λαών, μαθαίνει από αυτούς. Αντίθετα ο (αντιδραστικός) εθνικισμός υποτιμά τον άλλο, δεν αναγνωρίζει τη δυνατότητα μάθησης από αυτόν και θεωρεί καθετί δικό του ανώτερο από το διαφορετικό: πολιτισμικά, φυλετικά, ρατσιστικά.

“Η χώρα θα βαδίσει είτε προς την κατάθλιψη, είτε προς την εξέγερση, προς το παρόν κυριαρχεί το πρώτο”

Ο Αριστερός είναι από  τη φύση του και διεθνιστής. Διεθνισμός και Πατριωτισμός μπορούν να συνυπάρξουν;

Μα είναι δίδυμα αδέλφια! Ο πατριωτισμός είναι η μάχη για δικαιώματα και αλλαγή στα πλαίσια ενός κράτους, ενός γεωγραφικού χώρου, εντός του οποίοι διεξάγονται σημαντικοί κοινωνικοί και πολιτισμικοί αγώνες.  Οι πατριωτισμοί όλου του κόσμου συνδέονται δια μέσου αυτών των αγώνων. Την διεθνή αλληλεγγύη που δίνει ο ένας στον άλλο, ιδιαίτερα ως προς τους πιο προωθημένους και δύσκολους αγώνες. Τη διεθνή σημασία που έχουν αυτοί οι «εσωτερικοί αγώνες», αλλά και οι κοινές δράσεις των δημοκρατών όλου του κόσμου. Κοινή δράση που υπογραμμίζει την άλλη πλευρά του μεταλλίου: τον διεθνή χαρακτήρα των επιμέρους αγώνων, αλλά και την διεθνική οργάνωση των αγώνων στα πλαίσια των παγκόσμιων εξελίξεων. Αυτός ο διεθνισμός, δίδυμος αδελφός του πατριωτισμού συμπεριλαμβάνει στοιχεία θετικού-προοδευτικού κοσμοπολιτισμού. Της γνώσης του τι συμβαίνει γενικά διεθνώς, ειδικότερα σε άλλες πατρίδες. Των κατακτήσεών, του πολιτισμού, των συνηθειών, των λαθών που έχουν γίνει αλλού. Χωρίς αυτή τη γνώση ουδείς μπορεί να νικήσει ούτε στο διεθνές πεδίο, ούτε στο εθνικό. Αντίθετα ο νεοφιλελεύθερος κοσμοπολιτισμός, υποτιμά κάθε τι το δικό μας. Απαξιώνει την κοινωνία και τις αξίες μας, ενώ υποκλίνεται σε κάθε τι το ξένο που έρχεται απέξω, από τους ισχυρούς. Είναι μια στάση που προκάλεσε και δικαιολογεί τα μνημόνια.

Η χώρα βιώνει μια απέραντη παρακμή σε όλα τα επίπεδα. Ζητούμενο το εθνικό σχέδιο ανάκαμψης και απεγκλωβισμού από τα μνημόνια. Υπάρχει αυτή η δυνατότητα;

Πριν 4 χρόνια, στις αρχές του 2010 είχα γράψει στην τότε Ελευθεροτυπία ότι «η χώρα θα βαδίσει είτε προς την κατάθλιψη, είτε προς την εξέγερση». Την τελευταία με την κυριολεκτική, αλλά και την μεταφορική έννοια. Προς το παρόν κυριαρχεί το πρώτο, ενώ το δεύτερο γίνεται όλο και πιο αναγκαίο να υπαχθεί σε ένα σχέδιο ανασυγκρότησης της χώρας. Εκείνο που με ανησυχεί είναι ότι η δημόσια συζήτηση είναι προσανατολισμένη στο τρέχον, κάτι συχνά απαραίτητο, με τρόπο όμως που κινδυνεύει να πνίξει τη συζήτηση των στρατηγικών προοπτικών και αναγκών διαμόρφωσης μιας διαφορετικής Ελλάδας. Μια Ελλάδα που δεν προκύπτει από τα μνημόνια και τις απατηλές εντυπώσεις ότι το χρέος είναι βιώσιμο, ούτε μπορεί να έρθει με «μία από τα ίδια από τους ίδιους».

Και που θα στηρίζετε η χώρα;

Η Ελλάδα θα στηριχθεί σε μια καινούργια παραγωγική βάση, θα διαθέτει ενισχυμένη θέση στον διεθνή καταμερισμό εργασίας καθώς και στην παγκόσμια διπλωματική σκηνή. Μοχλός ενός τέτοιου αναπτυξιακού σχεδίου είναι η ανατροπή της ανακατανομής που γίνεται α) σε βάρος της χώρας υπέρ των ξένων και β) σε βάρος των φτωχών και μικρομεσαίων της χώρας υπέρ λίγων οικογενειών που πλούτισαν μέσα στην κρίση. Πρόκειται για ένα εξόχως πατριωτικό και δημοκρατικό καθήκον.

Αναφέρατε τον όρο αποικία χρέους για την Ελλάδα. Μήπως είναι υπερβολή;

Φοβάμαι ότι η ίδια η πραγματικότητα είναι «υπερβολικά» σκληρή. Στη συζήτηση που γινόταν για την αποικιοκρατία στα τέλη του 19ου αιώνα, είχαν ταξινομηθεί τριών ειδών αποικίες. Ο δεύτερος τύπος αποικίας συμπεριλάμβανε εκείνες τις χώρες που διατηρούσαν την τυπική τους ανεξαρτησία, αλλά ουσιαστικά κυβερνιόνταν από ξένη επιτροπεία. Σε κάθε μια από τις γερμανικές αποικίες στα τέλη του 19ου αιώνα, όπως ήταν οι περιοχές της σημερινής Ναμίμπια και η Τανζανίας, με πληθυσμό όσο έχει η σημερινή Ελλάδα, ο μηχανισμός επιτροπείας ήταν γύρω στα 450 άτομα. Τότε δεν υπήρχαν ούτε αεροπλάνα, ούτε ιντερνέτ. Σήμερα, η επιτροπεία στην Ελλάδα είναι σχεδόν 700 άτομα. Ελέγχει την κεντρική κυβέρνηση, την ΤΑ, τη δημόσια διοίκηση, τις τράπεζες και τους ειδικούς θεσμούς του ελληνικού δημοσίου, τα αεροδρόμια και λιμάνια, την παραγωγή μας. Καμία σοβαρή απόφαση δεν λαμβάνεται χωρίς την συγκατάθεσή της, εξάλλου οι περισσότερες προτάσεις νόμων έρχονται απευθείας από αυτήν. Ορισμένες φορές, βέβαια, οι προτάσεις της αποτελούν απλή υιοθέτηση των σχεδίων των τραπεζιτών και άλλων ολιγαρχών της χώρας. Υπάρχει, δηλαδή, ένα δίδυμο που καταστρέφει τη χώρα: Τράπεζες - Ολιγαρχία και Επιτροπεία - ξένοι δανειστές. Αυτοί είναι ο αντίπαλος.

“Ο διεθνισμός και ο πατριωτισμός είναι δίδυμα αδέλφια”

Έχετε μια μεγάλη διαδρομή στην Αριστερά. Τα τελευταία χρόνια συμπορεύεστε με τον ΣΥΡΙΖΑ. Έχει ο ΣΥΡΙΖΑ σχέδιο διακυβέρνησης ή απλά εκμεταλλεύεται εκλογικά την φθορά της κυβέρνησης;

Όπως γνωρίζετε συμμετέχω στην «Κίνηση ιδεών και δράσης: Πράττω». Είμαστε μια δύναμη δημοκρατική-πατριωτική, κοινωνικής ευαισθησίας και δικαιότητας, υπέρ μιας παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας. Έχουμε καλές σχέσεις με τον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και πολλές κριτικές ματιές, καμιά φορά και αγωνίες. Θέση μας είναι ότι στις σημερινές συνθήκες και συσχετισμούς «τίποτα δεν μπορεί να γίνει χωρίς τον Σύριζα» αλλά και τίποτα «δεν μπορεί να γίνει χωρίς εμάς τους άλλους».  Προς το παρόν μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας υποστηρίζει μια αλλαγή περισσότερο ως ανάγκη: «αυτοί να φύγουν». Χρειάζεται να ενισχύσουμε το θετικό αίσθημα: «ελάτε εσείς».

Πώς βλέπετε τις δηλώσεις για κυβέρνηση εθνικού σκοπού; Έχετε την αίσθηση ότι τη λύση αυτή προωθούν διάφορα κέντρα;

Στο βιβλίο για τον Πατριωτισμό αναλύω διεξοδικά την ανάγκη συγκρότησης ενός μεγάλου πατριωτικού-δημοκρατικού μετώπου και συμμαχιών με στόχο την συγκρότηση και εδραίωση μιας Κυβέρνησης Σωτηρίας. Αναλύω πώς οι δυνάμεις που κατέστρεψαν τη χώρα φροντίζουν δια του μνημονίου τα συμφέροντά τους σε βάρος του λαού και της πατρίδας. Εξηγώ ότι βλέποντας την επερχόμενη πολιτική ήττα τους, προσπαθούν να επιβάλλουν και πάλι μια «ειδική» κυβέρνηση όπως έκαναν με τον Παπαδήμο. Στην ουσία, η «κυβέρνηση ειδικού τύπου» είναι σαν να προσπαθεί κανείς να αποτρέψει μια φωτιά συνεργαζόμενος με τον πυρομανή που συνεχίζει να ρίχνει βενζίνη. Είναι σαν να θέλει να συγκροτήσει μαζί του μια «πυροσβεστική ειδικού σκοπού». Πρόκειται, λοιπόν, γα πρόταση γελοία και υποκριτική.

Η σύνδεση από τον ΣΥΡΙΖΑ της Προεδρικής εκλογής με την πρόωρη προσφυγή στις κάλπες σας βρίσκει σύμφωνο;

Νομίζω ότι ο ΣΥΡΙΖΑ ορθά λέει ότι η Ελλάδα έχει ανάγκη άλλης πολιτικής και κυβέρνησης, ότι ο Πρόεδρος πρέπει να εκλεγεί από μία βουλή που να εκφράζει την πλειοψηφία των Ελλήνων. Απαίτηση στην οποία δεν ανταποκρίνεται η σημερινή βουλή. Πρέπει, μόνο, να είμαστε όλοι προσεκτικοί ώστε να μην γίνει η πολιτική αντιπαράθεση με το κυρίαρχο συγκρότημα εποπτείας-ολιγαρχίας και των πολιτικών τους δυνάμεων μονοθεματικά. Το κύριο είναι να αναπτύσσουμε και προωθούμε το εναλλακτικό μας σχέδιο για την τύχη αυτού του τόπου.

Ανησυχείτε από  την αναταραχή στην ευρύτερη περιοχή και πάντως πολύ κοντά στην Ελλάδα;

Η Ελλάδα με την παρούσα κυβέρνηση δεν είναι σε θέση και πολύ λιγότερο προετοιμασμένη να αντιμετωπίσει το «διαβολικό τρίγωνο» που συγκροτείται από τις κρίσεις σε Ουκρανία, Λιβύη και Μέση Ανατολή. Τα μνημόνια κατέστησαν αδρανή και αδύναμη την ελληνική εξωτερική πολιτική, ενώ υπονομεύουν τις αμυντικές ικανότητες της χώρας. Ιδιαίτερα με ανησυχεί το γεγονός ότι ορισμένοι παραμένουν εγκλωβισμένοι στην αυταπάτη ότι η επιθετικότητα της Τουρκίας είναι απλό σύμπτωμα δικών της προβλημάτων και αρνούνται να διαβάσουν την στρατηγική που υπάρχει από πίσω: επιβάλλοντας η Άγκυρα το σημερινό πάγωμα εξάσκησης των δικαιωμάτων της χώρας να τα κάνει αντικείμενο διαπραγμάτευσης.

“O δημοκρατικός πατριωτισμός που εκτιμά την ιστορία, τον πολιτισμό και τις κατακτήσεις της κοινωνίας που εκφράζει, ενώ σέβεται τις αξίες και τον πολιτισμό άλλων λαών, μαθαίνει από αυτούς”

Βλέπετε σύντομα εκλογές;

Η κυβέρνηση θα επιδιώξει να μείνει στην εξουσία όσο περισσότερο μπορεί. Κάθε μέρα που παραμένει στην εξουσία είναι μέρα κερδοφορίας για την τρόικα και τους ολιγάρχες, χειροτέρευσης της αφετηρίας από την οποία θα σώσουμε τη χώρα. Αν δει η κυβέρνηση ότι δεν μπορεί να εξασφαλίσει την πλειοψηφία για εκλογή Προέδρου, θα επιδιώξει να συγκεντρώσει 180 ψήφους για την πολιτική συμφωνία που θα κάνει με την τρόικα θέτοντας εκβιαστικά διλήμματα. Έτσι ή αλλιώς οι πιθανότητες πρόωρων εκλογών αυξάνουν διότι η κυβέρνηση στηρίζεται μόλις στο 1/4 του εκλογικού σώματος. Η στήριξη από τους ξένους και τους τραπεζίτες που ελέγχουν τα μεγάλα κανάλια των Αθηνών δεν είναι πλέον επαρκής προκειμένου να επιβιώσει.

Εσείς θα είστε υποψήφιος;

Όπως γνωρίζετε ουδέποτε με ενδιέφεραν οι καρέκλες και για αυτό αρνήθηκα μέχρι σήμερα να δεχτώ μέχρι σήμερα τις προτάσεις που μου έγιναν να είμαι υποψήφιος βουλευτής ή ευρωβουλευτής. Εκείνο που πάντα με ενδιέφερε ήταν να συμβάλλω στην παραγωγή ιδεών καθώς και στη δημιουργική ενίσχυση της πολιτικής πράξης. Αυτό σημαίνει να διασφαλιστεί η Σωτηρία της Κοινωνίας και της Πατρίδας. Όλα τα άλλα θα εξεταστούν στην ώρα τους.

Κλείνοντας κάτι που θα θέλατε να προσθέσετε…

Κουράγιο και χαμόγελο στους συμπολίτες μας. Να φροντίζουμε τους ανθρώπους μεγάλης ηλικίας. Να έχουμε στο κέντρο της προσοχής μας τους νέους. Να αναπτύσσουμε την κοινωνική αλληλεγγύη με αυτούς που έχουν άμεσες ανάγκες. Να δώσουμε κουράγιο και αισιοδοξία σε όλους: τίποτα δεν είναι αιώνιο και τελεσίδικο, αρκεί να πιστεύουμε στις δυνατότητές μας και να αντιπαλεύουμε την αδικία και ανοησία με τραγούδι στην καρδιά και γνώση στο νου.

http://www.nikoskotzias.com