«Κοσοβοποίηση», τουρκική αναθεωρητική στρατηγική και Θράκη - του Θόδωρου Μπατρακούλη

       

«Κοσοβοποίηση», τουρκική αναθεωρητική στρατηγική και Θράκη 

Οι «Τούρκοι της Δυτικής Θράκης» μέρος του δόγματος «στρατηγικού βάθους» και της ενιαίας πολιτικής του τουρκικού κατεστημένου

        Οι δραματικές εξελίξεις στην Ουκρανία (Φεβρουάριος-Μάρτιος 2014) και η απόφαση της Κριμαίας να προσχωρήσει στη Ρωσία (μέσω διεξαγωγής σχετικού δημοψηφίσματος)[1] όξυναν τις σχέσεις της τελευταίας με τη Δύση. Αλλά οι εξελίξεις στην Ουκρανία-Κριμαία ενδεχομένως διασυνδέονται με τα γεγονότα και τις αποκαλύψεις στην Τουρκία. Και το σύνολο των εν εξελίξει γεωπολιτικών αλλαγών μπορεί να έχουν και μια όχι ιδιαίτερα ορατή αλλά σοβαρή επίπτωση στην Ελλάδα και στο ευρύτερο γεωπολιτικό σύστημα Βαλκάνια-Ανατολική Μεσόγειος-Μέση Ανατολή-Καύκασος. Η πολυδιάσπαση των καλύτερων «οικοπέδων» του κόσμου και της ευρωπαϊκής ηπείρου φαίνεται πως είναι κάτι περισσότερο από δυνητικό σενάριο για τους ισχυρούς γεωπολιτικούς, παγκόσμιους και περιφερειακούς δρώντες («παίκτες») και στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Η προώθηση λύσεων τύπου «Κοσσυφοπεδίου»[2] στην πραγματικότητα δεν αποσύρθηκαν ποτέ από το τραπέζι της υψηλής διπλωματίας. Και με αφορμή την ουκρανική κρίση, ένα τέτοιο σενάριο επανέρχεται ως μια από τις πρώτες επιλογές στην τράπουλα του διπλωματικού πόκερ.

         Όπως είναι γνωστό, το νομικό καθεστώς της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης (Batι Trakya Müslüman azιnlιk στα τουρκικά) προσδιορίστηκε απο τη Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάννης 24^ης Ιουλίου 1923 - αυτή όρισε το πλαίσιο της προστασίας των μειονοτήτων (Ekalliyetlerin Himâyesi, άρθρα 37-44) -, καθώς και από τη Συνθήκη για την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών.[3] Τα δικαιώματα των Μουσουλμάνων της Ελλάδας, καθώς και αυτά της Ελληνορθόδοξης μειονότητας της Κωνσταντινούπολης, της Ιμβρου (Gökçeada) και Τενέδου (Bozceada) είχαν περιγραφεί ιδιαιτέρως και ακριβώς στα κείμενα αυτά. Η Συνθήκη της Λωζάννης δεν μνημόνευε ιδιαιτέρως την εθνοτική καταγωγή των μουσουλμάνων της Θράκης.

          Ο όρος μουσουλμανική μειονότητα ή μουσουλμανικές μειονότητες, όπως χρησιμοποιήθηκε και στη Συνθήκη της Λωζάνης (της 24 Ιουλίου 1923) κάλυπτε ένα αμάλγαμα εθνοτικών/γλωσσικών πληθυσμιακών ομάδων. Οι κύριες από αυτές είναι: οι θεωρούμενοι τουρκικής καταγωγής («τουρκογενείς»), οι Πομάκοι[4] και οι μουσουλμάνοι Τσιγγάνοι (Ρωμά). Οι διαπραγματευτές της Συνθήκης της Λωζάννης (24 Ιουλίου 1923) αποτύπωσαν σ’αυτήν ιδιαίτερης σημασίας επιλογές-μηνύματα, όπως: «μουσουλμανικές μειονότητες» (η θεσμική οργάνωση της μειονότητας της Θράκης οικοδομήθηκε στη βάση της κοινοτιστικής λογικής των μιλλέτ), «προστασία των μειονοτήτων», «εκπαίδευση στη μητρική γλώσσα». Ανάμεσα στις διατάξεις για την προστασία των μειονοτήτων της Συνθήκης της Λωζάνης - η οποία επαναλαμβανόταν σε όλα τα κείμενα για την προστασία των μειονοτήτων[5] - περιλαμβανόταν και το δικαίωμα και ταυτόχρονα και η υποχρέωση του κράτους στο οποίο αυτές κατοικούσαν να καταστήσει υποχρεωτική τη γλώσσα του.

          Eννέα δεκαετίες μετά την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης έχει φανεί ότι οι προαναφερόμενες επιλογές της όχι μόνο δεν υλοποιήθηκαν, αλλά αλλοιώθηκαν με τη συνέργεια των εθνικιστικών πολιτικών της Τουρκίας και του συστήματος πελατειακών σχέσεων της Ελλάδας. Και αυτά ενώ η προστατευόμενη από την Συνθήκη μειονότητα της Κωνσταντινούπολης, της Ιμβρου και της Τενέδου έχει σχεδόν εξαφανισθεί λόγω της εξοντωτικής συμπεριφοράς της Τουρκίας. Και ενώ το Οικουμενικό Πατριαρχείο παρεμποδιζόταν ποικιλοτρόπως στις εκδηλώσεις του από εγκάθετους εθνικιστικούς κύκλους και έβλεπε τη μείωση του ρόλου του ως πνευματικού κέντρου των Ορθοδόξων παγκοσμίως από τις τουρκικές αρχές[6].

         Από την ενσωμάτωση της Δυτικής Θράκης στην Ελλάδα, το μουσουλμανικό μειονοτικό στοιχείο της Θράκης παρουσίαζε δύο ουσιώδεις ιδιαιτερότητες: α) Διαίρεση από εθνολογική άποψη σε τρεις ομάδες: Αυτούς που θεωρούνται τουρκικής καταγωγής, τους «τουρκογενείς» ή «τουρκοφανείς»[7], των οποίων το ποσοστό κυμαίνεται από 45% σε 68 % αναλόγως της εθνικότητας της πηγής που επιλέγεται. Τους Πομάκους[8] (από 25 μέχρι 37 %). Τους Τσιγγάνους (από 8% μέχρι 18%)[9]. β) Χωρισμός σε παραδοσιακούς μουσουλμάνους - οι οποίοι αντιτίθενται στην εκκοσμίκευση και στην κεμαλική δυτικοποίηση - αφενός, και των «εκσυγχρονιστών» (κεμαλιστών) αφετέρου. Οι πρώτοι επηρεάζονταν, σε σημαντικό βαθμό, από τους ιμάμηδες και τους θεολόγους (μετά την επιβολή της εκκοσμίκευσης (lâyiklik) στην Τουρκία οι θρησκευτικοί ηγέτες του μειονοτικού στοιχείου εκπαιδεύονταν, στην πλειονότητά τους, σε ανώτερες σχολές αραβικών χωρών).

         Στην πολιτική της Ελλάδας έναντι του μειονοτικού στοιχείου της Θράκης έχει προβληθεί εξαρχής - από τα πρώτα χρόνια μετά την Συνθήκη της Λωζάνης (1923) - και έκτοτε κατ’επανάληψιν ο θρησκευτικός χαρακτήρας του. Η επιλογή αυτή έγινε με σκοπό να λειτουργήσει ως εργαλείο ελέγχου της κοινωνικής εξέλιξής των μουσουλμάνων και κυρίως ως μέσο αποσύνδεσής τους από την Τουρκία. Μεταξύ των μουσουλμάνων της Θράκης υπερίσχυαν οι Παλαιότουρκοι ή Παλαιομουσουλμάνοι, που ήταν προσκολλημένοι στην ισλαμική παράδοση και στο Οθωμανικό παρελθόν, από τα οποία άρχισε νωρίς να απομακρύνεται το κεμαλικό καθεστώς με τις προσπάθειες εκκοσμίκευσης και δυτικοποίησης. Η επιφυλακτική ως ανοιχτά εχθρική στάση τους έναντι της κεμαλικής Τουρκίας ισοδυναμούσε με εξασθένηση των δεσμών τους με το νέο - υπό διαμόρφωση - τουρκικό έθνος κράτος. Το ελληνικό κράτος είχε συμφέρον να συντηρήσει και να ενθαρρύνει αυτή την κατάσταση αποξένωσης. Και αυτό έκανε αρχικά, επισύροντας τις διαμαρτυρίες της Τουρκίας[10]. Εξάλλου, οι μουσουλμανικοί πληθυσμοί κατοικούσαν, στην πλειονότητά τους, επί αιώνες - με διαφορετικές περιόδους εγκατάστασης - κυρίως στην ύπαιθρο της σημερινής ελληνικής Θράκης. Ακολουθούσαν ως επί το πλείστον ένα παραδοσιακό τρόπο ζωής. Η μουσoυλμανική κοινότητα, με την ισχυρή θρησκευτική ταυτότητά της, επιζήτησε, από την αρχή του βίου της ως μειονότητα στο ελλαδικό Κράτος, να διαφυλάξει την ιδιαιτερότητά της και την συνοχή της. Το ισλάμ/Ισλάμ δεν θα μπορούσε παρά να τους χρησιμεύσει ως στέγη[11], κάτω από την οποία επρόκειτο να βρούν καταφύγιο τόσο οι τουρκοφανείς, όσο και οι Πομάκοι  και οι Τσιγγάνοι (Ρομά).

         Η περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης έχει σημαντικά και χρόνια οικονομικά/κοινωνικά προβλήματα, ορισμένα από τα οποία είναι σύμφυτα με τα γενικά και ειδικά χαρακτηριστικά της κοινωνικοοικονομικής δομής της περιοχής. Η Θράκη, περιφέρεια κυρίως αγροτική και σχετικά αραιοκατοικημένη, είναι - σύμφωνα με τα διάφορα στατιστικά κριτήρια που χρησιμοποιούνται στις Βρυξέλλες - μια από τις λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες της Ευρωπαïκής Eνωσης.   Ιδιαίτερα σοβαρά είναι τα προβλήματα στον αγροτικό τομέα. Οι αγρότες παραγωγοί, βασικό συστατικό στοιχείο του οικονομικού-κοινωνικού ιστού και σ’αυτή την περιφέρεια, υφίστανται για χρόνια μείωση του εισοδήματός τους και αποψιλώνονται αν και μπορούν να προσφέρουν πολλά στον τόπο. Προβλήματα έχουν και οι μικροί και μεσαίοι επαγγελματίες, τους οποίους έπληττε η εξελισσόμενη ύφεση (ιδιαίτερα στον οικοδομικό κλάδο). Τέλος υπήρχε ανάγκη βελτίωσης στοχευμένων δημόσιων υποδομών. Αλλά, η Θράκη παραμένει στο επίκεντρο ενός σπουδαίου γεωπολιτικού/γεωοικονομικού διακυβεύματος, τόσο μέσα στην ελληνική επικράτεια, όσο και διεθνούς. Δεδομένων της παραμεθορίου θέσης της, του σημαντικού αριθμητικά μουσουλμανικού μειονοτικού στοιχείου, και του φυσικού και ορυκτού πλούτου της, η ελληνική Θράκη αποτελεί περιοχή μεγάλης γεωπολιτικής σημασίας. Παραμένουν οι βάσιμες μετά το 1974 ανησυχίες ότι η μειονότητα θα μπορούσε να αποτελέσει πηγή/εστία δυνητικής σύγκρουσης σε ενδεχόμενη επαναχάραξη συνόρων[12].

         Η Θράκη αποτελεί στόχο της αναθεωρητικής/επεκτατικής πολιτικής του τουρκικού κατεστημένου - στο πλαίσιο του οποίου υφίσταται μια ιδιότυπη συνύπαρξη «μετριοπαθούς ισλαμ» και κεμαλιστών. Τον Δεκέμβριο του 2007 (στην επέτειο της οθωμανικής κατάκτησης της Ρόδου, 1522) το τουρκικό Γενικό Επιτελείο Στρατού ανακινούσε θέμα τουρκικής μειονότητας στα Δωδεκάνησα. Στο ελληνοτουρκικό οικονομικό φόρουμ της Κωνσταντινούπολης (Ιανουάριος 2008) ο Ρετζέπ Ερντογάν ξαναέθεσε δημόσια θέμα τουρκικής μειονότητας στην Ελλάδα, παρουσία του Ελληνα πρωθυπουργού[13]. Η πρόκληση επαναπροβαλλόταν με αδιαμφισβήτητα επίσημο τρόπο (μέσω της ανανεωμένης ιστοσελίδας του τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών)[14]. Από τους πρώτους μήνες του 2008 στο Συμβούλιο της Ευρώπης και στο Ευρωπαικό Κοινοβούλιο δημιουργήθηκε και λειτουργεί τουρκικό λόμπι της Δυτικής Θράκης. Επί χρόνια έχουν δεί το φως της δημοσιότητας όχι λίγες εκδηλώσεις της προσπάθειας του τουρκικού Προξενείου στην Κομοτηνή να διαμορφώνει το κλίμα όσον αφορά τη ζωή του μουσουλμανικού στοιχείου της Θράκης, ακόμα και επηρεάζοντας την κοινοβουλευτική διαδικασία στην Ελλάδα. Ενέργειες που συνιστούν παραβιάσεις του Συντάγματος της Ελλάδας, και των σχετικών με τις διπλωματικές αντιπροσωπείες διατάξεων του Διεθνούς Δικαίου και δεν συνάδουν με τη διακηρυγμένη βούληση των δύο χωρών να συμβάλουν στη βελτίωση των διμερών σχέσεων. Η Αγκυρα επιχειρεί με την προπαγάνδα της να πείσει τους διεθνείς δρώντες ότι στην ελληνική Θράκη κατοικεί μια συμπαγής τουρκική κοινότητα, που καταπιέζεται από το ελληνικό κράτος. Και κατά τα φαινόμενα εύρισκε «ευήκοον ους», τουλάχιστον στον Λευκό Οίκο και στο State Department. Στο πλαίσιο του ευρύτερου στρατηγικού σχεδιασμού τους για μια νέα αρχιτεκτονική του γεωπολιτικού συστήματος Βαλκάνια-Εγγύς και Μέση Ανατολή-Καύκασος-Κεντρική Ασία (στον οποίο σχεδιασμό συμπεριλαμβανόταν και η πάταξη της ισλαμιστικής τρομοκρατίας), η Ουάσιγκτον συμπεριλάμβανε τη Θράκη σε ορισμένες κινήσεις της που αποσκοπούσαν στην ικανοποίηση της Τουρκίας[15].

         Η χρήση των μειονοτήτων από την τουρκική στρατηγική δεν περιορίζεται στην εκμετάλλευση των μουσουλμανικών μειονοτήτων της Θράκης. Επεκτείνεται και στην χρήση του εναπομείναντος ελληνικού ή «ρωμαίικου» μειονοτικού στοιχείου στην Τουρκία[16]. Ετσι, οι ιθύνοντες της Τουρκίας, κινούμενοι με τη λογική της «αμοιβαιότητας», έθεταν ως προϋπόθεση για το άνοιγμα της Χάλκης, αντίστοιχες κινήσεις/παραχωρήσεις της Αθήνας στο ζήτημα της εκπαίδευσης της μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη. Αυτό συνδεόταν με την απαίτησή τους να επιτραπεί η λειτουργία περισσότερων «μειονοτικών σχολείων» στην ελληνική Θράκη. Συνέπειες της λειτουργίας αυτών των σχολείων ήταν: α) Η περαιτέρω απομόνωση του μειονοτικού στοιχείου, ιδιαίτερα των Πομάκων. β) Η αύξηση του αριθμού των Τούρκων εκπαιδευτικών που διδάσκουν στα μειονοτικά σχολεία. γ) Το σύνηθες φαινόμενο οι απόφοιτοί τους να έχουν ελλιπή γνώση της ελληνικής γλώσσας. Παράλληλα, η Αγκυρα συνδέει το σύστημα ανάδειξης νέων ιερωμένων στη δομή του Οικουμενικού Πατριαρχείου με την ικανοποίηση της διεκδίκησής της για εκλογή των μουφτήδων στην Ξάνθη και την Κομοτηνή. Αρχικά τις τουρκικές απαιτήσεις έθεσε στην τότε ΥΠΕΞ Ντόρα Μπακογιάννη ο Τούρκος ομόλογός της Αλί Μπαμπατζάν στη συνάντησή τους στην Κωνσταντινούπολη στο περιθώριο του Φόρουμ για τη «Συμμαχία των Πολιτισμών». Τις τουρκικές αξιώσεις μετέφεραν στους συνομιλητές τους Ελληνορθόδοξους ιεράρχες οι πλέον κορυφαίοι αξιωματούχοι της νέας ηγεσίας των ΗΠΑ. Πρώτη το έπραξε η τότε αρχηγός της αμερικανικής διπλωματίας Χίλαρυ Κλίντον στη συνάντησή της με τον Αρχιεπίσκοπο Αμερικής Δημήτριο. Κατόπιν, ο πρόεδρος Μπάρακ Χουσείν Ομπάμα, στη συνάντησή του με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο (Απρίλιος 2009), έθεσε ζήτημα ανταλλαγμάτων στη Θράκη για την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης![17].

     Σταθμό στην προώθηση των τουρκικών επιδιώξεων στη Θράκη είχαν αποτελέσει τα γεγονότα της Παρασκευής 29ης Ιανουαρίου 1988. Την ημέρα αυτή, αγνοώντας απόφαση του Νομάρχη Ροδόπης για απαγόρευση
συνάθροισης, με την εύλογη διατύπωση ότι υπάρχει κίνδυνος «διασάλευσης
της δημόσιας τάξης», χιλιάδες μουσουλμάνοι από τους Νομούς Ξάνθης και
Ροδόπης συγκεντρώθηκαν στο τέμενος «Εσκί Τζαμί» της Κομοτηνής, για να
πραγματοποιήσουν δήθεν «μεβλίτ» (μνημόσυνο). Η δήλωση της
«Συμβουλευτικής Επιτροπής της «Τουρκικής μειονότητας Δυτικής Θράκης»» ότι θα πραγματοποιείτο μεβλίτ ήταν για το θεαθήναι, όπως αποδείχθηκε από τις ομιλίες των πρωταγωνιστών της συγκέντρωσης. Εκείνο το χρονικό διάστημα στο Νοσοκομείο της Κομοτηνής είχε σημειωθεί σοβαρό επεισόδιο ανάμεσα σε ένα Μουσουλμάνο και ένα Χριστιανό, κατά το οποίο, μετά από φραστικούς διαξιφισμούς, ο Μουσουλμάνος είχε επιτεθεί και σκοτώσει τον Χριστιανό. Στην Κομοτηνή δημιουργήθηκε έκρυθμη κατάσταση και αυτός
ήταν ένας από τους λόγους για τους οποίους απαγορεύθηκε η συνάθροιση.
Στη συγκέντρωση πρωταγωνιστές ήταν ο (αποθανών) ανεξάρτητος βουλευτής Ροδόπης Αχμέτ Σαδίκ, ο βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Αχμέτ Φαίκογλου και οι δύο μουφτήδες Ξάνθης και Κομοτηνής. Δύο μέρες πριν τα ξενοδοχεία της Κομοτηνής ήταν υπερπλήρη από Τούρκους δημοσιογράφους και τηλεοπτικά συνεργεία προερχόμενα από την Τουρκία, τη Γερμανία καθώς και από την Αθήνα. Στην ομιλία του ο Αχμέτ Φαίκογλου ανέφερε μεταξύ άλλων: «Η τουρκική μειονότητα, μετά τις καταπιέσεις που υφίσταται από το ελληνικό κράτος, το οποίο δεν σέβεται τις αποφάσεις που πάρθηκαν πριν από 65 χρόνια, όταν η Δυτική Θράκη δόθηκε ως παρακαταθήκη στην Ελλάδα, και η τελευταία εγγυήθηκε τη θρησκεία μας, τη γλώσσα μας, την εθνική μας ταυτότητα, εφαρμόζει τακτικές αδικίας, ανισονομίας, κλείσιμο της «Τουρκικής Ενωσης Ξάνθης» (από το 1927), της «Τουρκικής Ενωσης Νέων Κομοτηνής» (από το 1929) και της «Ενωσης Τούρκων Δασκάλων Κομοτηνής» (από το 1936)»[18].

         Από την άνοιξη του 2013 η Τουρκία φαινόταν να μπαίνει σε μια νέα φάση που χαρακτηριζόταν από ένταση των πολιτικών και κοινωνικών αντιπαραθέσεων. Από το Μάιο του ίδιου έτους, είχαν εκδηλωθεί οι πρωτόγνωρες για την πολιτική ιστορία της χώρας διαδηλώσεις σε μεγάλες πόλεις, με αφετηρία διαμαρτυρίες ομάδων ακτιβιστών στο πάρκο Γκεζί της πλατείας Ταξίμ[19]. Εξάλλου εμφανίσθηκε ανοιχτή αντίθεση του Ρετζέπ Ερντογάν (Recep Τ. Εrdoğan) με το κίνημα «Φετουλάχ Γκιουλέν», του ιμάμη το ονοματεπώνυμό του οποίου έφερε η οργάνωση που ήταν στα τουρκικά γνωστή συνήθως ως Fethullah Gülen cemaati ή Fethullah Gülen hizmeti. Η οργάνωση αυτή είχε επωφεληθεί από την οικονομική «παγκοσμιοποίηση» σε μια προσπάθεια μετασχηματισμού των περιγραμμάτων της κοινωνικής ηγεμονίας στην Τουρκία, ενώ παράλληλα εξελίχθηκε σε ένα τεράστιο παγκοσμίων διαστάσεων δίκτυο εκπαιδευτικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων και κοινωνικών παροχών[20]. Οι σχέσεις του ΑΚΡ και του Ρετζέπ Ερντογάν με τον Φετουλάχ Γκιουλέν συζητούνταν πολύ στην Τουρκία. Οι δύο κορυφαίοι παράγοντες του ΑΚΡ, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν (διατηρούσε παλιές σχέσεις με τον Γκιουλέν) και ο Αχμέτ Νταβούτογλου, θεωρούνταν ότι είναι οιονεί πνευματικά παιδιά του Φετουλάχ Γκιουλέν. Αρκετοί εκτιμούσαν ότι οι σχέσεις ανάμεσα στην ηγεσία του ΑΚΡ και τον Γκιουλέν ήταν σχέσεις συμμάχων και ακόμα ότι οι απόψεις και ο κοινωνικός ακτιβισμός του Γκιουλέν και του κινήματός του αποτελούσαν τη «λυδία λίθο» της στρατηγικής που ακολουθούσε ο Ρετζέπ Ερντογάν για να επικρατήσει πλήρως στην Τουρκία. Ο Φετουλαχ Γκιουλέν συνέβαλε αποφασιστικά στην άνοδο του ΑΚΡ  στην εξουσία μέσω του κοινωνικού ακτιβισμού που είχε αναπτύξει και της επιρροής των χιλιάδων φροντιστηρίων που είχε ιδρυσει σε όλη την Τουρκία[21]. Αλλά, ενδεχομένως, η πιο σημαντική συμβολή του κινήματος «Φετουλάχ Γκιουλέν» ήταν η διείσδυση των μελών του στην Αστυνομία και στη Δικαιοσύνη, που αποτέλεσαν και βασικό μοχλό της κυβέρνησης Ερντογαν για τα πλήγματα που κατέφερε εναντίον του στρατιωτικού κατεστημένου και την εξουδετέρωσή του.

      Σημειωτέον ότι η Ελλάδα, και ιδιαίτερα η Θράκη αποτελούν έναν κατεξοχήν πεδίο δράσης όχι μόνο για την επίσημη πολιτική της Τουρκίας (όπως αυτή συντονίζεται από το Τουρκικό Προξενείο της Κομοτηνής) αλλά και για το κίνημα «Φετουλάχ Γκιουλέν». Το φθινόπωρο εμφανίστηκε μάλιστα η μετάφραση ενός εκ των δεκάδων βιβλίων που έχει συγγράψει ο ιμάμης,  στα ελληνικά από γνωστό Εκδοτικό Οίκο[22]. Στα κείμενα που αποσκοπούσαν στην γνωριμία με τον ιμάμη και στην εκλαίκευση του έργου του, απεικονίζεται σαφής προσπάθεια εξωραϊσμού της προσωπικότητας του και των ιδεών του, προβάλλοντας τα βασικά του μηνύματα, όπως το «Αγάπη και Ανεκτικότητα». Είναι γνωστό ότι στη Θράκη αναπτύσσονται επί σειρά ετών πολύπτυχες, συστηματικές και σύντονες δραστηριότητες εκ μέρους του τουρκικού κράτους, ορισμένες εκ των οποίων παραβιάζουν το Σύνταγμα και αρχές του διεθνούς διπλωματικού δικαίου.

           Ορισμένοι προσπάθησαν και εφέτος (2014) να γιορτάσουν την 29η Ιανουαρίου ως «ημέρα της εθνικής αντίστασης των Τούρκων της Δυτικής Θράκης κατά της ελληνικής καταπίεσης». Εκδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν τόσο στην ελληνική Θράκη, όσο και στην Τουρκία - π. χ. στην πόλη Ιζμίτ (Νίκαια, Βιθυνία). Ετοιμο να πραγματοποιήσει ένα τέτοιο γιορτασμό εμφανίστηκε το «κόμμα» Ειρήνης, Ισότητας και Φιλίας (Dostluk, Eşitlik ve Barış, DEB)! Το εν λόγω ««κόμμα», με τις ευλογίες και την υποστήριξη του Τουρκικού προξενείου Κομοτηνής, δραστηριοποιείται στη Θράκη, υπό την ηγεσία του Μουσταφά Αλί Τσαβούς. Tο «κόμμα» Ειρήνης, Ισότητας και Φιλίας εξέδωσε ανακοίνωση, με την ευκαιρία της «επετείου της 29ης Ιανουαρίου 1988», όταν - όπως προαναφέρθηκε - ορισμένοι εκ των μελών της μειονότητας προκάλεσαν επεισόδια, με αφορμή την απαγόρευση του όρου «τουρκικός» από συλλόγους και σωματεία της μειονότητας. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός, ότι στην ιστοσελίδα του, το κόμμα DEB έχει αναρτήσει τη σχετική ανακοίνωση μόνο στα τουρκικά. Η ανακοίνωση (μεταφρασμένη): «29 Ιανουαρίου 1988, μέρα ουσιαστικής και αξιοπρεπούς αντίστασης των Τούρκων της Δυτικής Θράκης, που δεν υπέκυψαν στις πιέσεις κατά της εθνικής τους ταυτότητας. Είναι η μέρα που, ο λαός, βροντοφώναξε σε αυτούς που αρνούνται τη εθνική του ταυτότητα πως είναι Τούρκος, και ότι θέλει να ζήσει σε αυτή την χώρα σαν ένας περήφανος πολίτης χωρίς να εγκαταλείψει τις τουρκικές παραδόσεις. Το κόμμα Ειρήνης, Ισότητας και Φιλίας (DEB) δεν θα ξεχάσει την σημερινή επέτειο. Θα τιμά τον επιδειχθέντα ηρωισμό, θα αισθάνεται ευγνωμοσύνη για τη γενναιότητα και θα ζητά το θείο έλεος για τους νεκρούς. Η Τουρκική Μειονότητα Δυτικής Θράκης είναι η μοναδική μειονότητα, που τα δικαιώματά της καθορίζονται με συνθήκες. Περιμέναμε για χρόνια την απόδοση των μη αποδιδόμενων μειονοτικών μας δικαιωμάτων… Η πατρίδα μας η Ελλάδα όπως έκανε και στον ‘νόμο των 240 ιμάμηδων’, συνεχίζει να βγάζει νόμους με βία και ωμότητα, αγνοώντας την φωνή και την βούληση της Τουρκικής Μειονότητας Δυτικής Θράκης, με την επιβολή των οποίων σφετερίζεται τα δικαιώματα μας.»[23]. Το δυσάρεστο είναι ότι την προαναφερόμενη επιχειρηματολογία της μη απόδοσης των δικαιωμάτων της ‘‘τουρκικής μειονότητας’’ της Δυτικής Θράκης την αποδέχονται και κάποια κόμματα επιρροής όπως ο ΣΥΡΙΖΑ, η ΔΗΜΑΡ και το ΠΑΣΟΚ. Ενδειξη αποτελούσε το γεγονός ότι κορυφαία τοπικά στελέχη τους συμμετέχουν σ’αυτές τις παράνομες γιορτές. Μόνο με κίνητρο την ψηφοθηρία; Αραγε κάποιοι θεωρούσαν την ελληνική Θράκη χαμένη υπόθεση;

         Ο Αχμέτ Νταβούτογλου, σύμφωνα με το δόγμα του «στρατηγικού βάθους», θεωρεί την Ευρασία πρωτεύουσα γεωπολιτική περιοχή[24]. Κατά τη νεοοθωμανική αντίληψη σ’αυτό το ευρύτερο σύστημα τοποθετούνται και τα Βαλκάνια, και βεβαίως η Ελλάδα. Στις μέρες μας η Ελλάδα και η Κύπρος μετατράπηκαν σε πιόνια διαδοχικών παρτίδων γεωπολιτικού σκακιού που εξελίσσονται στο ευρύτερο σύστημα Βαλκάνια-Ανατολική Μεσόγειος-Μέση Ανατολή-Καύκασος ανάμεσα στους ισχυρούς διεθνείς δρώντες. Η Θράκη αποτελεί ένα από τα πεδία όπου εκδηλώνεται η συνολική αναθεωρητική/επεκτατική πολιτική του τουρκικού κατεστημένου έναντι του Ελληνισμού.

         Για να αντιμετωπίσει την τουρκική στρατηγική, η Ελλάδα όφειλε να είναι ενεργά και συνεχώς στο πλευρό του Κυπριακού Ελληνισμού. Επιπλέον, η χώρα μας όφειλε να προωθήσει μια καλά σχεδιασμένη συνεργασία των βαλκανικών λαών και κρατών. Αυτό έπρεπε να γίνει αυτοτελώς και συμβάλλοντας στη συγκρότηση ενός «βαλκανικού πόλου» στο πλαίσιο της Ε.Ε. Ως προς την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. να συμβάλει αποφασιστικά στην απόρριψη από τους Ευρωπαίους της τουρκικής επιδίωξης. Ελληνοτουρκικός διάλογος δεν μπορεί να νομιμοποιηθεί αν πρώτα η Τουρκία: - Δεν άρει την ανακήρυξη ως «αιτίας πολέμου» της άσκησης από την Ελλάδα του δικαιώματος επέκτασης των χωρικών της υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια. - Δεν αναγνωρίσει το διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας του 1982 και ό,τι αυτό συνεπάγεται για την υφαλοκρηπίδα και την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (Α.Ο.Ζ.) - Δεν διακηρύξει σεβασμό στις συνθήκες της Λωζάνης και των Παρισίων και στο Ιταλικό πρακτικό παράδοσης των Δωδεκανήσων (1947), που καθορίζουν τα σημερινά σύνορα. - Δεν αποσύρει τα στρατεύματα κατοχής και δεν σταματήσει το διαρκές έγκλημα του εποικισμού από την Κύπρο. Η Ελλάδα χρειαζόταν μια πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική. Πέραν των άλλων, θα μπορούσε να αποτελέσει αντικείμενο επεξεργασίας και να προωθηθεί μια ειδική σχέση συνεργασίας με τη Ρωσία στην Άμυνα, τους εξοπλισμούς, την ενεργειακή πολιτική και τους αγωγούς - κάτι που απαγορεύουν οι ΗΠΑ. Εξάλλου, είχε δημιουργηθεί κρίση στις σχέσεις της Τουρκίας με τους σιίτες - Αλεβί στο εσωτερικό της, συριακή κρίση (οι Άσαντ και η κυβερνώσα αλαουιτική[25] ομάδα του συριακού Μπάαθ εντάσσονταν στο ευρύτερο σιιτικό στρατόπεδο: Iράν, λιβανική Χεζμπολά κλπ.) -, αλλά και με τμήμα των σουνιτικών δυνάμεων (Αίγυπτος). Η Ελλάδα, στο πλαίσιο ενός συνολικού εθνικού στρατηγικού σχεδιασμού και μιάς πολυδιάστατης στρατηγικής, θα μπορούσε να επωφεληθεί από τη δυνατότητα που παρουσιαζόταν στα ανατολικά της για αναβάθμιση των σχέσεών της με τον Αραβικό και Ιρανικό κόσμο.

Θεόδωρος Μπατρακούλης

Αγαθίου 10-12, ΤΚ 11472

Τηλ. 2103813854, Κιν. 6977570689

Δρ Γεωπολιτικής Πανεπιστημίου Παρισίων, Νομικός

theobatrak@gmail.com

http://theodorosbatrakoulis.blogspot.com

---

[1] Πρβλ. «A Renewd Eurasian Standoff Looms Beyond Ukraine»,  http://www.stratfor. com/video/conversation-renewed-eurasian-standoff-looms-beyond-ukraine? Προσπελάστηκε 07.03.2014.

[2] Για το Κοσσυφοπέδιο πρβλ. James Ker-Lindsay, Kosovo, sovereignty and the subversion of UN authority. In: Aidan Hehir (ed.) Kosovo, intervention and statebuilding: the international community and the transition to independence. Routledge studies in intervention and statebuilding London: Routledge, UK, 2010.

[3] Πρβλ. Θ. Μπατρακούλης, Τουρκία και Ανατολικά Ζητήματα, 2014, κεφ. Οι διαπραγματεύσεις ειρήνης, ο ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1919-1922, η συνθήκη της Λωζάννης

[4] Yannis Frangopulos, «Les Grecs Musulmans: A propos d’une minorité religieuse dans les Balkans», Balkan Studies, 34/1 (1993), σσ. 105-118.

[5] Λένα Διβάνη, Ελλάδα και Μειονότητες. Το σύστημα διεθνούς προστασίας της Κοινωνίας των Εθνών, Αθήνα: Νεφέλη, 1995., σσ. 30-32.

[6] Πρβλ. ενδεικτικά: Α. Αλεξανδρής, «Το μειονοτικό ζήτημα 1954-1987», στο Α. Aλεξανδρής/Θ. Βερέμης/Π. Καζάκος/και άλ., Οι Ελληνοτουρκικές σχέσεις 1923-1987, Aθήνα: Γνώση/ EΛIAMEΠ, 1988, σσ. 515-523. Hulusi Dosdoğru, 6/7 Eylül olaylarι (Τα γεγονότα της 6/7 Σεπτεμβρίου), Istanbul: 1993. Dilek Güven, Εθνικισμός, κοινωνικές μεταβολές και μειονότητες, Αθήνα: Εστία, 2006. Σπύρος Βρυώνης, Ο μηχανισμός της καταστροφής, Aθήνα: Εστία, 2007.

[7] Α. Λιάπης, Η υποθηκευμένη γλωσσική ιδιαιτερότητα των Πομάκων. Κομoτηνή 1995.  Με την ίδια σημασία, χρησιμοποίησε τον όρο τουρκοφανείς ο Γ. Σκαλιέρης στο Λαοί και φυλαί της Μικράς Ασίας, εν Αθήναις, 1922, στην προσπάθεια του να περιγράψει το εθνολογικό μωσαϊκό της Μικράς Ασίας». Πρβλ. Θ. Μαλκίδης, «Μειονότητες και αγροτική κοινωνία: Οι Πομάκοι στη Θράκη», Ανακοίνωση στο Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο «Χώρος και περιβάλλον: Παγκοσμιοποίηση - Διακυβέρνηση - Βιωσιμότητα», Αθήνα Πάντειο Πανεπιστήμιο, 9-10.3.2002, σημ. 7. Για τους προσδιορισμούς και τις ονομασίες που υιοθετούνται βλ. και Σεβαστή Τρουμπέτα, Κατασκευάζοντας ταυτότητες για τους μουσουλμάνους της Θράκης: Το παράδειγμα των Πομάκων και των Τσιγγάνων, Aθήνα: ΚΕΜΟ & Εκδ. Κριτική, 2001, σσ. 19-22.

[8] F. Tsimbiridou, Les Pomak dans la Thrace grecque. Discours ethniques et pratiques socioculturelles, Paris: L’Harmattan, 2000. Ιδίας, «Processus de modernisation et de marginalisation. Le cas d’une minorité», στο Les mécanismes de la transition dans l’Europe de transformations, Actes de deux jours sur la transition, Komotini, 6-7 avril 1995, Athènes-Komotini, 1995, σσ. 53-70. Π. Δ. Θεοχαρίδης, Πομάκοι-Οι Μουσουλμάνοι της Ροδόπης (Ιστορία-καταγωγή-γλώσσα-θρησκεία-λαογραφικά), Ξάνθη: Πολιτιστικό Αναπτυξιακό Κέντρο Θράκης, 1994. Θ. Μαλκίδης, «Μειονότητες και αγροτική κοινωνία:…», Συνέδριο «Χώρος και περιβάλλον…», Πάντειο, 9-10.3.2002, όπ. π. Αναφορικά με τους Πομάκους, την χρήση του όρου και την καταγωγή των Πομάκων, βλ. και στο παρόν βιβλίο (Eυρώπη και Ανατολικά Ζητήματα Σύνορα, μειονότητες και «Μεγάλο Παιχνίδι»), κεφ. Γεωπολιτική της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της σύγχρονης Τουρκίας: Εξέλιξη, εφαρμογή, συνέπειες, και στο παρόν κεφ., κατωτέρω.

 ^[9] A. Παρέσογλου, «Moυσουλμανικές μειονότητες στα Βαλκάνια, 5. I. Οι Μουσουλμάνοι της Ελληνικής Θράκης», στο Θ. Βερέμης (επιμ.), Βαλκάνια Από τον διπολισμό στη νέα εποχή, Αθήνα: Γνώση, άνοιξη 1995.

[10] Stephen P. Ladas, The Exchange of Minorities: Bulgaria, Greece and Turkey, New York: 1932, σ. 494-495.

[11] Πρβλ. την άποψη του B. Lewis για την τάση των μουσουλμάνων σε περιόδους κρίσης, να βρίσκουν τη θεμελιώδη ταυτότητά τους μέσα στη θρησκευτική κοινότητα (Umma). B. Lewis, The Political Language of Islam, Chicago/London: The University of Chicago Press, 1988, σ. 4.

[12] Πρβλ. ενδεικτικά: P. Hidiroglou, «Western Thrace; in the light of the National Ideal of the Turks», Athènes: Herodotos, 1990. A. del Valle, Islamisme et Etats-Unis; Une Alliance contre l’Europe, 1999, L’Age d’Homme, ιδιαίτ. κεφ. «Du panturquisme à l’islamisme», σσ. 277-278. Επίσης Α. Σπανού, «Η ελληνική Θράκη στα νύχια της Αγκυρας», http://strategy-geopolitics.blogspot. com/2008/03/blog-post_491.html.

[13] Κυρα Αδάμ, «Ερντογάν για μειονότητες, Καραμανλής για συνεργασία», Ελευθεροτυπία, 26.01.2008, www.enet.gr/online_text/c=110,dt=26.01.2008,id= 64106576. Πρβλ. «Rodos’un fethi (20 aralik 1522)», ιστοσελίδα του τουρκικού ΓΕΕΘΑ.

[14] http://www.mfa.gov.tr/turkish-minority-of-western-thrace, τελευταία πρόσβαση 13.5.2008.

[15] Στα τέλη Νοεμβρίου του 2006 το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ, βάσει εκθέσεως του αμερικανικού προξενείου της Θεσσαλονίκης, κατηγόρησε την Ελλάδα ότι παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα των μουσουλμάνων της Θράκης. Πρβλ. Δημήτριος Δήμου, «Σχέδιο Βαλκάνια», Το Παρόν της Κυριακής, 10.12.2006, σ. 10.

[16] Πρβλ. Γιώργος Καραμπελιάς, Εισαγωγή στην συλλογική έκδοση Νέο-οθωμανισμός και ελληνική ταυτότητα, Αθήνα: Εναλλακτικές Εκδόσεις, 2009, σ. 9.

[17] Αριστοτελία Πελώνη, «Συνήγορος της Τουρκίας ο Ομπάμα για τη Χάλκη», Τα Νέα, Δευτέρα 13 Απριλίου 2009, http://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&ct=1&artId=4511819.

[18] «29 Ιανουαρίου 1988-89-90: Μια διαφορετική επέτειος», Eπικαιρότητα, 29.01.2010, σ. 10, http://content.yudu.com/ Library/A1n0gx/292010/resources/10.htm

[19] Πρβλ. Θεόδωρος Μπατρακούλης, Τουρκία και Ανατολικά Ζητήματα, Τόμος Α΄, Eκδόσεις Infognomon, 2014 (υπό έκδοση) Τόμος A΄, Επίμετρο και Θεόδωρος Μπατρακούλης, Τουρκία και Ανατολικά Ζητήματα, Τόμος Β΄, (υπό έκδοσιν), κεφάλαιο Ισλάμ, πολιτική κουλτούρα και στρατογραφειοκρατία στη σύγχρονη Τουρκία

[20] Πρβλ. Joshua Hendrick, «Glοbalization, Islamic Activism and Passive Revolution in Turkey: The Case of Fethullah Gülen», Journal of Power, Volume 2, Issue 3 December 2009 , pages 343 - 368. Σωτήριος Σ. Λίβας, Παγκοσμιοποίηση, εθνικισμός και Ισλάμ, Αθήνα: Παπαζήσης, 2009. Το διεθνές δίκτυο αλληλουποστήριξης-κοινοτικής αδελφότητας (Cemaat) «Φετουλάχ Γκιουλέν» περιλάμβανε περισσότερες από 160 συνδεδεμένες οργανώσεις (περίπου 50 από αυτές δρούσαν στις ΗΠΑ). «Fethullah Gülen: Why are his followers traveling», CONFIDENTIAL SECTION 01 OF 03 ISTANBUL 000832 SIPDIS E.O. 12958: DECL: 05/22/2015, Classified by Consul General Deborah K. Jones, Reasons 1.4 (b and d), δημοσιεύτηκε στο ιστολόγιο http://infognomonpolitics.blogspot.gr, ημερομ. 21 Mαρτίου 2011. Αυτό το διεθνές δίκτυο δραστηριοποιούνταν το 2009 σε περισσότερα από 30 κράτη. Βλ. και Θεόδωρος Σ. Μπατρακούλης, Τουρκία και Ανατολικά Ζητήματα, Β΄ Τόμος, κεφ. Ισλάμ, πολιτική κουλτούρα και στρατογραφειοκρατία  στην σύγχρονη Τουρκία

[21] Bayram Balci, «Τurkey’s Gülen movement: Between Social Activism and Politics», http://carnegieendowment.org/2013/10/24/turkey-s-g%C3%BClen-movement-between-social-activism-and-politics/gr8q, αναρτήθηκε 24.10.2013. 

[22] M. Fethullah Gülen, Αγάπη και ανεκτικότητα: Προς έναν παγκόσμιο πολιτισμό, Πρόλογος Μάριος Μπέγζος, μετάφραση Πέρσα Κουμούτση. Εκδόσεις Ι. Σιδέρης, 2013, 357 σελ.). Η ιστοσελίδα του Ιδρύματος Φετουλαχ  Γκιουλεν ήταν διαθέσιμη και στην ελληνική γλώσσα (http://fgulen.com/gr/.

[23] «Αν και χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η πατρίδα μας, η Ελλάδα, παραβιάζει τα δικαιώματά μας και τα ευρωπαϊκά κράτη παραμένουν σιωπηλά και αδιάφορα. Αυτές οι πολιτικές των δύο μέτρων και δύο σταθμών της ΕΕ, στα θέματα της ελευθερίας της έκφρασης και σε έννοιες όπως η πίστη μας, μας προκαλεί απορίες. Η από πολλά χρόνια λογική που επικρατεί στη Δυτική Θράκη, ότι δεν μπορεί να υπάρχουν Τούρκοι, σκιάζει τη ζωή μας. Είμαστε τώρα μια μειονότητα στη χώρα μας και θέλουμε να γίνονται σεβαστά τα δικαιώματά μας. Ποτέ μην απελπίζεστε. Δεν υπάρχουν στόχοι που δεν μπορούν να επιτευχθούν με την ενότητα και την αλληλεγγύη. Κανείς δεν πρέπει να αμφιβάλλει, ότι ο αγώνας μας, με όλη τη δύναμή μας, θα συνεχιστεί απτόητος, μέχρις οι ζωές μας να κυριαρχούνται από τη συμμετοχή μας στο μετοχικό κεφάλαιο της ειρήνης και της φιλίας. Καλή εθνική ημέρα της αντίστασης και αλληλεγγύης για τον Λαό μας». «27-01-2014 29 OCAK MİLLİ DİRENİŞ VE DAYANIŞMA GÜNÜ» (27-01-2014. 29 Ιανουαρίου: Ημέρα Εθνικής Αντίστασης και αλληλεγγύης), http://www.debpartisi.org/.  Προσπελάστηκε 28 Ιανουαρίου 2014.

[24] Ahmet Davutoğlu, Stratejik Derinlik. Türkiye’nin Uluslurarasι Konumu (Στρατηγικό βάθος. Η Διεθνής θέση της Τουρκίας), Κωνσταντινούπολη:  Küre Yayιnlarι 2008, 24^η έκδ. [ελληνική έκδοση: Το Στρατηγικό βάθος. Η διεθνής θέση της Τουρκίας, Αθήνα: Ποιότητα (μετάφρ. Νίκος Ραπτόπουλος, επιστ. επιμέλεια Νεοκλής Σαρρής), 2010].

[25] Για τους Αλαουίτες ή Νουσαїρί πρλ. R. Hrair Dekmejian, Eπαναστατημένο Ισλάμ, Αθήνα: Παπαζήσης, 2007, σ. 195, 197, 198, 204-206, 215.