Η «ΜΕΓΑΛΗ ΣΚΑΚΙΕΡΑ», Η ΤΟΥΡΚΙΑ, ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ: ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ. - του Θόδωρου Μπατρακούλη

Η «ΜΕΓΑΛΗ ΣΚΑΚΙΕΡΑ», Η ΤΟΥΡΚΙΑ, ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ. ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

        «Για την Αμερική, το κύριο γεωπολιτικό λάφυρο είναι η Ευρασία. Για μισή χιλιετία, στις παγκόσμιες υποθέσεις κυριαρχούσαν ευρασιατικές δυνάμεις και λαοί που πάλευαν μεταξύ τους για περιφερειακή κυριαρχία και επιδίωκαν την παγκόσμια δύναμη. Τώρα μια μη ευρασιατική δύναμη υπερέχει στην Ευρασία και η παγκόσμια πρωτοκαθεδρία της Αμερικής εξαρτάται άμεσα από το πόσο χρόνο και πόσο αποτελεσματικά θα διατηρηθεί η υπεροχή της στην ευρασιατική ήπειρο»[1]. Στις αρχές του 2014, στην ευρύτερη περιοχή Βαλκάνια-Ανατολική Μεσόγειος-Μέση Ανατολή-Καύκασος, υπήρχε πολλαπλότητα εστιών κρίσης. Στο Παλαιστινιακό, με έντονα διαφαινόμενο το αδιέξοδο στις υπό την αιγίδα των ΗΠΑ εξελισσόμενες ειρηνευτικές συνομιλίες, όλα έδειχναν ότι το Ισραήλ και η Παλαιστινιακή Αρχή έκαναν διαφορετική ανάγνωση του χάρτη, ενώ διατυπώνονταν ανησυχίες ότι μια τρίτη Ιντιφάντα βρισκόταν πρό των πυλών. Στην ευρύτερη περιοχή υπήρχαν νέα δεδομένα (Συρία, Τουρκία, Ουκρανία, Βαλκάνια). Το σκηνικό γινόταν όλο και πιο ρευστό και απρόβλεπτο. Μετά την «Αραβική Άνοιξη», τις ανατροπές καθεστώτων σε Αίγυπτο και άλλες χώρες, τον εμφύλιο πόλεμο στη Συρία, τις συγκρούσεις και την ρευστότητα στην Τουρκία, τη ρήξη στις τουρκο-ισραηλινές σχέσεις, ήρθαν να προστεθούν και οι διαφορετικές προτεραιότητες μεταξύ Ισραήλ και Ηνωμένων Πολιτειών για την επίλυση του Παλαιστινιακού. Ο ιστορικός Mazin Qumsiyeh, καθηγητής στο πανεπιστήμιο Bethlehem της κατεχόμενης Ιερουσαλήμ, συνδέει την κλιμακούμενη κατάσταση στην Ουκρανία μετά το πραξικόπημα που ανέτρεψε την εκλεγμένη κυβέρνηση με τον Κριμαϊκό Πόλεμο 1853-1856, ο οποίος ήταν μια εξοντωτική και παράλογη σύρραξη[2]. Εξάλλου, η πολυδιάσπαση επίζηλων μερών της Ευρασίας και άλλων ηπείρων εμφανίζεται ως σενάριο που διευκολύνει επιδιώξεις των σημαντικών γεωπολιτικών και περιφερειακών δρώντων αυτής της ευρείας περιοχής και του κόσμου[3]. Η υιοθέτηση λύσεων τύπου «Κοσσυφοπεδίου», η «κοσοβοποίηση», ουσιαστικά δεν αποσύρθηκε ποτέ από το τραπέζι της υψηλής διπλωματίας. Με αφορμή την πρόσφατη ουκρανική κρίση (και τα πολυσήμαντα μηνύματά της), μπορεί να αυξηθεί η χρησιμοποίηση τέτοιων σεναρίων ως πρώτα «χαρτιά» στο διπλωματικό πόκερ.

        Στις τοπικές-περιφερειακές εκλογές της Τουρκίας της 30ής Μαρτίου 2014 το κυβερνών  κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Ταγίπ Ερντογάν (AKP) έλαβε το 45% των ψήφων στην επικράτεια. Η νίκη αυτή, σε συνδυασμό με την τροπή της ουκρανικής κρίσης και τις εξελίξεις στο ζήτημα των υδρογονανθράκων της Ανατολικής Μεσογείου, καθιστούν την Αγκυρα περισσότερο επίμονη στις γεωπολιτικές επιδιώξεις της. Όπως προέκυπτε από την διαρροή για την προβοκάτσια στη Συρία, δεν θα έχει ενδοιασμούς στην επιδίωξη ωμής υλοποίησης των νεοοθωμανικών σχεδιασμών της. Δεν μπορούσε να αποκλείεται ανάλογη επιχείρηση οι Τούρκοι να τολμήσουν στη Θράκη, στον Εβρο, στο Αιγαίο. Τέτοιες προβοκάτσιες άλλωστε προέβλεπε το σχέδιο «Βαριοπούλα» (2003)[4], το οποίο είχε ετοιμάσει ομάδα στρατηγών και δημοσιοποιήθηκε γιατί αποσκοπούσε στην ανατροπή της κυβέρνησης Ερντογάν. Ποιος θα αποτρέψει μια τέτοια προβοκάτσια σε περίπτωση που πραγματοποιηθεί; Οι Αμερικανοί; Ας υπενθυμίσουμε ότι αμέσως μετά τις εκλογές ο Ερντογάν δεν δίστασε να προχωρήσει σε «μετωπική σύγκρουση» με την Ουάσιγκτον. «Δεν θα παραδώσουμε τη χώρα στην Πενσυλβάνια και στις προεκτάσεις της στο εσωτερικό μας», δήλωσε απευθυνόμενος στην άλλη όχθη του Ατλαντικού. Εξάλλου, βάσει γνωστού αμερικανικού σχεδιασμού για της Νέα Μέση Ανατολή[5] η Τουρκία θα υποχρεωνόταν να περιορίσει το νοτιοανατολικό μέρος της επικράτειάς της για την δημιουργία του Κουρδιστάν. Ενός κράτους που προγραμματιζόταν να αποτελέσει εν πολλοίς δορυφόρος των συμφερόντων των ΗΠΑ στην περιοχή της Μέσης Ανατολής αποτελώντας και παράγοντα ανάσχεσης στην δυναμική του Ιράν που δύσκολα θα έπαυε να θεωρείται επικίνδυνο γι’αυτά τα συμφέροντα καθώς και για την ασφάλεια του Ισραήλ.

        Στις τελευταίες δημοτικές εκλογές το κουρδικό Κόμμα Ειρήνης και Δημοκρατίας (BDP) κέρδισε δήμους 11 πόλεων της Ανατολικής και Νοτιοανατολικής Τουρκίας, με ποσοστά που κυμαίνονταν από 55% έως και 85%, ενώ το συνολικό εθνικό τους ποσοστό έφτασε στο 6,5%! Μια πιθανή στήριξη του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης στις επόμενες βουλευτικές εκλογές από τους Κούρδους, θα του εξασφάλιζαν αυτοδυναμία από την πρώτη κιόλας Κυριακή. Θα μπορούσε να υπάρξει άραγε μια τέτοιου τύπου «συμφωνία» μεταξύ δύο άσπονδων πλευρών; Kαι αν ναι, ποια θα είναι τα ανταλλάγματα; Στην Άγκυρα επικρατεί έντονος προβληματισμός για τη δράση των Κούρδων και όχι μόνο εντός του τουρκικού εδάφους. Η νέα δήμαρχος της πόλης Ντιγιαρμπακίρ (της μεγαλύτερης στην περιοχή) Γκιουλντέν Κισάνακ, δήλωσε στα μέσα Απριλίου ότι οι Κούρδοι είναι έτοιμοι για «δημοκρατική αυτονομία». Η νέα δήμαρχος, η οποία εξελέγη με ποσοστό 55%, με τη στήριξη του φιλοκουρδικού BDP, συνδυάζει τα σχέδια περί αυτονομίας των Κούρδων με την συμμετοχή τους στην εκμετάλλευση του ενεργειακού πλούτου της περιοχής[6]. «Αναζητούμε πόσες πετρελαιοπηγές υπάρχουν στο Ντιγιαρμπακίρ. Η αυτοδιοίκηση πρέπει να πάρει το μερίδιό της από τις τοπικές οικονομικές και ενεργειακές πηγές. Από το 2007 το BDP έχει καταρτίσει σχέδιο για δημοκρατική αυτονομία των τοπικών κοινωνιών, με τη δημιουργία καντονιών», δήλωσε η Κισάνακ στο τηλεοπτικό δίκτυο «Al Jazeera Turk». Δεν άργησε η απάντηση από την πλευρά του επίσημου κράτους. Ο υπουργός Ενέργειας της Τουρκίας Τανέρ Γιλντίζ τόνισε πως «η Τουρκία είναι ενιαία με το φυσικό πλούτο της. Δεν μπορεί να υπάρχουν η Δύση και η Ανατολή. Ό,τι κερδίζουμε το βάζουμε σε κοινό λογαριασμό και το μοιραζόμαστε». Ο τούρκος υπουργός πρόσθεσε πως «τα έσοδα της Τουρκίας είναι ενιαία, όπως τα τουριστικά έσοδα στην Αττάλεια, τα εμπορικά στον Μαρμαρά… Δεν πρέπει να στέλνουμε περίεργα μηνύματα»[7]. Το βόρειο Ιράκ είναι αυτόνομη περιοχή, οι Κούρδοι έχουν δική τους διοίκηση, απολαμβάνοντας τα έσοδα από τα πετρέλαια της Μοσούλης και του Κιρκούκ, γεγονός που έχει οδηγήσει την περιοχή σε ραγδαία ανάπτυξη. Στη βόρεια Συρία, στα παραμεθόρια με την Τουρκία, οι Κούρδοι έχουν ιδρύσει προσωρινό Κοινοβούλιο και απέχουν ένα βήμα πριν από την ανακήρυξη της αυτονομίας τους. Το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών είχε απειλήσει πως θα λάβει όλα τα μέτρα που απαιτούνται σε περίπτωση που οι Κούρδοι κηρύξουν την αυτονομία τους. Η Άγκυρα φοβάται ότι είναι θέμα χρόνου η δημιουργία τριών αυτόνομων περιοχών στο Ιράκ, στη Συρία και την Τουρκία, που de facto θα οδηγήσει στη δημιουργία του Κουρδιστάν.

         Εξάλλου, το Κυπριακό επηρεάζεται από τις τρέχουσες εξελίξεις στο ευρύτερο γεωπολιτικό σύστημα, καθώς και από το θέμα των υδρογονανθράκων[8]. Η Τουρκία έδειξε καθαρά τις προθέσεις της όσον αφορά την κυπριακή ΑΟΖ. Προσπαθεί να θέσει προ τετελεσμένων γεγονότων την ελλαδική και κυπριακή διπλωματία. Την 1^η Φεβρουαρίου 2014 η Τουρκία προχώρησε στη μεγαλύτερη ως τότε πρόκληση έναντι της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η φρεγάτα «Γκιρεσούν» παρενόχλησε το νορβηγικό σεισμογραφικό πλοίο «Πρίνσες». Η ενέργεια προκάλεσε έντονα διαβήματα της Λευκωσίας στον ΟΗΕ και στη Γαλλία (χώρα της εταιρείας που διεξάγει τις έρευνες) καθώς και στα κράτη προέλευσης των πλοίων που εμπλέκονται. Στις 28 Απριλίου η Αγκυρα απέστειλε ρηματική διακοίνωση προς τον γ.γ. του ΟΗΕ, η οποία αναφερόταν στην αποκαλούμενη «συμφωνία οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας» ανάμεσα στην Τουρκία και το ψευδοκράτος. Μιά εξομάλυνση των σχέσεων Τουρκίας-Ισραήλ, μολονότι δεν φαίνεται σήμερα τόσο κοντινό ενδεχόμενο, μπορεί να εγκλωβίσει την Κύπρο σε πρόσθετες δυσκολίες, αν απουσιάζει μια μελετημένη και μεθοδική στρατηγική αντιμετώπισης κάθε εξέλιξης. Λαμβάνοντας υπόψη την αντιμετώπιση από την κυπριακή ηγεσία (προηγούμενη και παρούσα) του προβλήματος της οικονομίας του τόπου, η ανησυχία των πολιτών ήταν έκδηλη. Σε μεγάλο βαθμό όμως, ο πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης είχε την ευθύνη για το κατά πόσο θα αποφευχθεί ή όχι η πιθανότητα να μπεί σε συζήτηση ένα σχέδιο που ο λαός της Κύπρου δεν θα μπορεί να ψηφίσει «Ναι». Στο «κοινό ανακοινωθέν» του Αναστασιάδη και του Τουρκοκύπριου ηγέτη Ντερβίς Έρογλου, κατ’αντιστοιχίαν του σχεδίου Ανάν, αναφέρονταν αρχικά οι αρχές, της ενιαίας κυριαρχίας, της ενιαίας ιθαγένειας κλπ. Στη συνέχεια όμως, αυτές οι αρχές αναιρούνταν. Προβλέπονταν ότι «θα υπάρχει μεν η «μία ιθαγένεια» θα υπάρχουν όμως και οι ιδιότητες του πολίτη ενός εκάστου των συνιστώντων κρατών, ότι η κυριαρχία θα εκπηγάζει όχι από τον κυπριακό λαό αλλά «ισότιμα από τους Ελληνοκύπριους και τους Τουρκοκύπριους» και από τα δύο «συνιστώντα κράτη». Με άλλα λόγια, οι Τούρκοι αποσπούσαν αναγνώριση κράτους πριν κάν αρχίσουν οι συνομιλίες. Το νέο κράτος θα ήταν προϊόν  της θέλησης της Κυπριακής Δημοκρατίας - υποβιβαζόμενης σε ελληνοκυπριακό κρατίδιο - και του ψευδοκράτους που δημιουργήθηκε με την εισβολή του τουρκικού στρατού στην Κύπρο.

        Μιά αλλαγή συνόρων στην ευρύτερη περιοχή ήταν πιθανό να επηρεάσει και την εθνική κυριαρχία και την ακεραιότητα της Ελλάδος. Οι «Τούρκοι της Δυτικής Θράκης» αποτελούν μέρος του δόγματος «στρατηγικού βάθους» και της ενιαίας πολιτικής του τουρκικού κατεστημένου. Θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα νέο κρατίδιο - με καθεστώς ημιαυτονομίας ή πλήρους αυτονομίας-ανεξαρτησίας - μεταξύ (των νέων συνόρων) της Ελλάδος και της Τουρκίας. Η Τουρκία θα έδινε κάτι στα νοτιοανατολικό τμήμα της «επιλύοντας» ένα χρόνιο πρόβλημα με τους Κούρδους και, σε αντάλλαγμα, θα έπαιρνε όλη την ελληνική Θράκη ή μεγάλο μέρος της. Μια τέτοια εξέλιξη προετοιμαζόταν από τις αρχές της δεκαετιας του 1990 με παραχωρήσεις και παραβιάσεις της συνθήκης της Λωζάννης εις βάρος της Ελλάδος. Σταθμό στην προώθηση των τουρκικών επιδιώξεων στη Θράκη αποτέλεσαν τα γεγονότα της 29ης Ιανουαρίου 1988. Στην ελληνική Θράκη είχε δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια μια παραεξουσία, με την έμπνευση και καθοδήγηση του Τουρκικού Προξενείου της Κομοτηνής, η οποία φερόταν σχεδόν έτοιμη να ανακηρύξει μια «κρατική» οντότητα με σημαία, με τις τράπεζές της (π.χ. Ζιραάτ Μπάνκ), με δική της υποδομή. Ορισμένοι προσπάθησαν και φέτος (2014) να γιορτάσουν την 29η Ιανουαρίου ως «ημέρα της εθνικής αντίστασης των Τούρκων της Δυτικής Θράκης κατά της ελληνικής καταπίεσης». Πρωτεργάτης ήταν το «Κόμμα» Ισότητας, Ειρήνης, και Φιλίας (Dostluk, Eşitlik ve Barış, ΚΙΕΦ/DEB)! Αυτό, με την υποστήριξη του Τουρκικού προξενείου Κομοτηνής, δραστηριοποιείται όλο και εντονότερα στη Θράκη, υπό την ηγεσία του Μουσταφά Αλί Τσαβούς (αντιπρόεδρος Οζάν Αχμέτογλου). Συγκρότησε «ανεξάρτητο» συνδυασμό στις ευρωεκλογές της 25^ης Μαίου, αξιοποιώντας και τις σχέσεις που έχει με το σλαβομακεδονικό «Ουράνιο Τόξο» και άλλους αλυτρωτικούς και ανθελληνικούς κύκλους εντός και εκτός Ελλάδας. Στις 10-11 Απριλίου τα κεντρικά γραφεία του ΚΙΕΦ/DEB επισκέφθηκαν ο πρώην βουλευτής δικηγόρος Αχμέτ Ιλχάν, η υποψήφια δημοτική σύμβουλος του δήμου Κομοτηνής Σιμπέλ Μουσταφάογλου (πρώην υποψήφια του ΠΑΣΟΚ) και ευχήθηκαν επιτυχίες στις ευρωεκλογές. Επίσης τα γραφεία του ΚΙΕΦ/DEB στην Ξάνθη επισκέφτηκαν οι υποψήφιοι περιφερειακοί σύμβουλοι του συνδυασμού του Γιώργου Παυλίδη (υποστηρίζεται από τη Νέα Δημοκρατία) Μπιρόλ Ιντζεμεχμέτ, Ιρφάν Χατσιγγενέ, Ριντβάν Αχμετσίκ, Σουνάι Αλή Οσμάνογλου και Ιμπραήμ Αμούτσκα. Εξέφρασαν τα συγχαρητήρια τους για την απόφαση του DEB να μετάσχει στις ευρωεκλογές και δήλωσαν έτοιμοι να του παράσχουν κάθε στήριξη. Τα παραπάνω συνέβαιναν ενώ η ομάδα που ελέγχει τα κομματικά όργανα του ΣΥ.ΡΙΖ.Α., με ανοίκειο τρόπο εκπαραθύρωσε μια υποψήφια, η οποία είχε μάλιστα εκλεγεί τρίτη σε αριθμό ψήφων από την κεντρική επιτροπή. Παράλληλα, ανέδειξε και πρόβαλε ως κεντρική επιλογή του κόμματος τον Δημήτρη Χριστόπουλο, ένα δημιούργημα του εθνομηδενιστικού συστήματος που επικράτησε στη χώρα ιδιαίτερα τις τελευταίες δύο δεκαετίες.

         Επίσης, επιλέχθηκε η παρουσία του Αχμέτ Κουρτ,  πρόεδρου της «τουρκικής ένωσης Ξάνθης», ενεργούμενου του τουρκικού προξενείου και των γκρίζων λύκων, στο περιφερειακό ψηφοδέλτιο του ΣΥΡΙΖΑ. Αργότερα, στις 23 Απριλίου, ανακοινώθηκε ότι ο Κούρτ απέσυρε την υποψηφιότητά του ύστερα από αίτημα του ΣΥΡΙΖΑ, μετά την γνωστοποίηση όχι μόνον ότι διάκειται ευνοϊκά στο τουρκικό Κίνημα Εθνικιστικής Δράσης (MHP) του Ντεβλέτ Μπαχτσελί, αλλά και ότι είχε φωτογραφηθεί σε εκδήλωση στο πλευρό του τελευταίου, όπως αποκάλυψε ο Ριζοσπάστης. Παράλληλα, οι έντονες αντιπαραθέσεις συνεχίστηκαν τόσο στο εσωτερικό του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης όσο και με τα κόμματα της συγκυβέρνησης. Αποκαλύπτονταν έτσι οι σχέσεις σειράς μειονοτικών στελεχών των περισσότερων κοινοβουλευτικών κομμάτων και με τον κύριο φορέα του εθνικιστικού κινήματος της Τουρκίας. Μεταξύ άλλων στην ανακοίνωση του ΣΥΡΙΖΑ αναφέρονταν: «Δεν μπορεί να αποκρύπτεται από τα ΜΜΕ ότι σε αυτή την παρουσία του Μπαχτσελί παρέστησαν βουλευτές, πολιτευτές και πρώην βουλευτές του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ όπως οι Φαϊκογλου Αχμέτ και Μάντατζη Τσετίν του ΠΑΣΟΚ, οι πολιτευτές, της ΝΔ Αδνάν Πετσενίκ και Μεχμέτ Εμίνογλου και του ΠΑΣΟΚ, Μπαράν Μπουρχάν»[9]. Η Θράκη αποτελεί ένα από τα πεδία όπου εκδηλώνεται η συνολική αναθεωρητική/επεκτατική πολιτική του τουρκικού κατεστημένου έναντι του Ελληνισμού, όπως είναι η Κύπρος και το Αιγαίο.

        Η Ελλάδα και ο Ελληνισμός βρίσκονται στην κρισιμότερη ίσως στιγμή της σύγχρονης ιστορίας. Οι τριπλές εκλογές - τοπικές-περιφερειακές της 18^ης Μαίου, επαναληπτικές της 25^ης Μαίου, εκλογές για την ανάδειξη εκπροσώπων του κάθε κράτους μέλος στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο της 25^ης Μαίου - έχουν εξαιρετικά κρίσιμο χαρακτήρα. Ιδιαίτερα κρίσιμες είναι οι ευρωεκλογές. Αυτό αφορούσε βεβαίως στην Ελλάδα και στη θέση στην Ευρώπη. Αλλά μεγάλη σημασία είχαν και για την πορεία της Ευρώπης. H διαμόρφωση και η συνεπής εφαρμογή μακροπρόθεσμου συνολικού στρατηγικού σχεδιασμού, που διέπεται από τα ιστορικά διδάγματα και την γνώση της σύγχρονης γεωπολιτικής, ήταν εδώ και καιρό ζωτική και επείγουσα ανάγκη[10]. Για να αντιμετωπίσει την τουρκική στρατηγική, η Ελλάδα όφειλε να έχει έναν συνολικό εθνικό στρατηγικό σχεδιασμό που θα είναι βασισμένος στην αποτρεπτική ισχύ. Και στο πλαίσιο ενός τέτοιου σχεδιασμού να προωθήσει μια καλά σχεδιασμένη συνεργασία των βαλκανικών λαών και κρατών. Αυτό έπρεπε να γίνει τόσο αυτοτελώς όσο και συμβάλλοντας στη συγκρότηση ενός «βαλκανικού πόλου» στο πλαίσιο της Ε.Ε. Ως προς την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. όφειλε να συμβάλει αποφασιστικά στην απόρριψη από τους Ευρωπαίους των τουρκικών στόχων που ευνοούνται και από την αντίστοιχη επιδίωξη της Ουάσιγκτον.

Θεόδωρος Σ. Μπατρακούλης, Αγαθίου 10-12, Αθήνα, 11472

Δρ Γεωπολιτικής, Δικηγόρος, τηλ. 2103813854 - κιν. 6977570689

http://theodorosbatrakoulis.blogspot.com, e-mail: theobatrak@gmail.com

---

[1] Zbignew Brzezinski, Η Μεγάλη Σκακιέρα, Αθήνα: Λιβάνης, 1997, σ. 63.

[2] Mazin Qumsiyeh, «Crimean War», Information Clearing House, 02/03/2014.

[3] Πρβλ. Les Harding, Dead Countries of the Nineteenth and Twentieth Centuries: Aden to Zululand. Lanham (MD): Scarecrow Press, 1998.

[4] Πρβλ. Melih Aşık, «Şimdi de Balyoz», Milliyet, 22.01.2010. Προσπελάστηκε 18.05.2011. «Turkey: Military chiefs resign en masse», BBC, 29.07.2011.

[5] Σχετικό χάρτη αποκάλυψε πρώτο το GreekAmericanNewsAgency τον Νοέμβριο του 2006. «Αυτή είναι η Νέα Μέση Ανατολή», 24.11.2006, http:// greekamericannewsagency. com/.

[6] «Enerji kaynaklarının yüzde 90'ı Kürdistan'da ama halk elektriksiz» (Το 90% των ενεργειακών πόρων είναι στο Κουρδιστάν αλλά οι άνθρωποι στην περιοχή είναι χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα), 14.04.2014, http://www.evrensel.net/. Προσπελάστηκε 30.04.2014.

[7] «Έτοιμοι για «δημοκρατική αυτονομία» οι Κούρδοι της Τουρκίας. Με πρόσχημα τα πετρέλαια και τους ενεργειακούς πόρους», http://infognomonpolitics.blogspot.gr.

[8] Πρβλ. Χρήστος Αναγνώστου / Γρηγόρης Tσάλτας (επιμ.), Αιγαίο και Νοτιοανατολική Μεσόγειος. Σύγχρονες Προκλήσεις και Προοπτικές Εκμετάλλευσης Υποθαλάσσιων Φυσικών Πόρων, Αθήνα: Εκδ. Σιδέρη, 2013.

[9] «Nέος πονοκέφαλος στον ΣΥΡΙΖΑ. Παραιτήθηκε ο υποψήφιος Αχμέτ Κούρτ», 23.04.2014, http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22767&subid=2&pubid=63996675

[10] Πρβλ. Θεόδωρος Μπατρακούλης, «Για μια εθνική στρατηγική: Γεωιστορία, προκλήσεις και δυνατότητες», 07.12.2012, http://theodorosbatrakoulis.blogspot.com.