Η στρατιωτική άνοδος της Κίνας και η γεωπολιτική του πολέμου στη Μέση Ανατολή - νέο βιβλίο του Κώστα Γρίβα

ΝΕΟ ΒΙΒΛΙΟ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΓΡΙΒΑΣ

Η στρατιωτική άνοδος της Κίνας και η γεωπολιτική του πολέμου στη Μέση Ανατολή

12.05.2013 | 00:28

Μια νέα προσέγγιση στις σπουδές ειρήνης και ασφάλειας και μια καινοφανή εφαρμογή της γεωπολιτικής μεθόδου ανάλυσης στη μελέτη ζητημάτων διεθνούς ασφάλειας και ειρήνης με τεράστια δυνητικά περιθώρια εξέλιξης αποτελεί το νέο βιβλό του Δρ Κωνσταντίνου Γρίβα που μόλις κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Λιβάνη.
Θα μπορουσε ευκολα- και δίκαια-  να χαρακτηρισθεί ως το συγχρονο βιβλίο - εισαγωγή στη Γεωγραφία των Πολεμικών Τεχνολογιών,της Ασφάλειας και των Αφοπλισμών στην Ευρύτερη Μέση Ανατολή και την Ασία,από έναν συγραφέα, που όπως σημειώνει στο πρόλογο ο καθηγητής Γιάννης Θ. Μάζης, << είναι ένα χαρακτηριστικό δείγμα “διανοούμενου του φαινομένου του πολέμου”. Αποτελεί μέλος μιας ομάδας ανθρώπων στην Ελλάδα που εδώ και πολλά χρόνια μελετούν και καταγράφουν συστηματικά τις εξελίξεις στην πολεμική τεχνολογία και τη φιλοσοφία του πολέμου, συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτό στον κλάδο των Σπουδών Ειρήνης (Peace Studies)…>>

Ο συγγραφέας , που διδάσκει  το μάθημα της Γεωπολιτικής στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων και Γεωγραφία της Ασφάλειας και των Αφοπλισμών στο Τμήμα Τουρκικών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών 'οπως επίσης και θέματα Γεωπολιτικής και Σύγχρονων Στρατιωτικών Τεχνολογιών στη Σχολή Εθνικής Άμυνας (ΣΕΘΑ), στη Σχολή Εθνικής Ασφάλειας και στη Σχολή Διοίκησης και Επιτελών της Πολεμικής Αεροπορίας, επισημαίνει ότι μια νέα μορφή πολέμου γεννιέται στην Κίνα.
Μια κινεζική «Επανάσταση στις Στρατιωτικές Υποθέσεις» ανατέλλει στην ανθρώπινη ιστορία, απειλώντας να ανατρέψει εκ βάθρων ολόκληρο το μεταψυχροπολεμικό οικοδόμημα στρατηγικών ισορροπιών στον πλανήτη. Η Κίνα εισέρχεται δυναμικά στην παγκόσμια σκακιέρα αντιπαραθέτοντας στην αμερικανική υπεροπλία ασύμμετρες ικανότητες προβολής ισχύος και καινοφανή πολεμικά μοντέλα, βγαλμένα από την αρχαία κινεζική στρατηγική σκέψη.
Ο Δρ Γρίβας αποδεικνύει ότι ολόκληρο το ευρασιατικό οικοδόμημα ασφάλειας βρίσκεται σε κίνηση. Πρωτοφανή γεωπολιτικά πλέγματα ενώνουν φαινομενικά άσχετους μεταξύ τους χώρους και εποχές, όπως τη Σερβία του 1999 με την Κίνα του 2010, το Ιράν με την Ιαπωνία, τη Λιβύη με τη Βόρειο Κορέα.

Τα νέα όπλα

Πρωτοεμφανιζόμενες κατηγορίες οπλικών συστημάτων εισαγάγουν νέα δεδομένα στα διεθνή ισοζύγια ισχύος. Η κινεζική πολεμική επανάσταση, διαχυόμενη σε χώρες όπως το Ιράν ή η Τουρκία, μεταλλάσσει τα γεωσυστήματα της Μέσης Ανατολής και της Ανατολικής Μεσογείου και θέτει νέες προκλήσεις στις στρατηγικές άμυνας και ασφάλειας των χωρών της περιοχής. Απρόσμενες απειλές προκύπτουν για την παγκόσμια ειρήνη. Η μονομαχία βαλλιστικών πυραύλων και των αντιβαλλιστικών «αντιδότων» τους απειλεί να αναγεννήσει τις πιο ζοφερές μέρες του Ψυχρού Πολέμου. Ένας νέος κόσμος γεννιέται. Ένα παλιός κόσμος περνάει στην ιστορία. Ένα περίεργο, απειλητικό, θολό και ασαφές διεθνές σύστημα παίρνει τη θέση του θνήσκοντος μονοπολικού κόσμου. Για μια ακόμη φορά η Ιστορία χτυπάει την εξώπορτα των ανθρώπων.

Ποιός ειναι ο Δρ Κ.Γρίβας και το έργο του

Κωνσταντίνος Γρίβας διδάσκει το μάθημα της Γεωπολιτικής στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων και Γεωγραφία της Ασφάλειας και των Αφοπλισμών στο Τμήμα Τουρκικών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Διδάσκει επίσης θέματα Γεωπολιτικής και Σύγχρονων Στρατιωτικών Τεχνολογιών στη Σχολή Εθνικής Άμυνας (ΣΕΘΑ), στη Σχολή Εθνικής Ασφάλειας και στη Σχολή Διοίκησης και Επιτελών της Πολεμικής Αεροπορίας. Έχει εργαστεί ως υπεύθυνος του ερευνητικού τομέα για νέες οπλικές τεχνολογίες του Ινστιτούτου Αμυντικών Αναλύσεων του Υπουργείου Άμυνας. Από το 1996 έως το 2004 ήταν διαπιστευμένος δημοσιογράφος στο Υπουργείο Άμυνας. Έχει εργαστεί ως αρχισυντάκτης στα περιοδικά Στρατηγική και Πόλεμος & Ιστορία και ως διευθυντής σύνταξης στο περιοδικό Γεωπολιτική.
Από τις εκδόσεις Λιβάνη κυκλοφορούν επίσης η μελέτη του Το Τέλος του Πετρελαίου και η Αρχή της Νέας Αμερικανικής Γεωστρατηγικής και τα μυθιστορήματα πολεμικής φαντασίας Ο Πόλεμος και η Σκιά και Τελική Λύση. Έχει γράψει επίσης τις μελέτες Ο Πόλεμος στον 21ο Αιώνα, Το Ξύπνημα του Εφιάλτη, 2021. Ελληνική Αμυντική Στρατηγική για τον 21ο Αιώνα (από κοινού με τον Ζαχαρία Μίχα) και Το Σφυρί του Θωρ. Προηγμένα Βλήματα και Όπλα για τον 21ο Αιώνα (Ινστιτούτο Αμυντικών Αναλύσεων), καθώς και τα μυθιστορήματα επιστημονικής φαντασίας 2020. Επίθεση στην Ελλάδα και Η Σάλπιγγα της Αποκάλυψης.

Πηγή: http://www.onalert.gr/stories/vivlio-grivas- 

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΓΡΙΒΑΣ

Η στρατιωτική άνοδος της Κίνας και η γεωπολιτική του πολέμου στην Μέση Ανατολή

Από τα πρώτα μου βήματα στην δημοσιογραφία και στο στρατιωτικό - πολιτικό ρεπορτάζ δεν πήγαινα τους στρατόκαβλους! Έτσι λέγονται από τον κόσμο, συχνά αυτοαποκαλούνται, όχι κατ’ ανάγκη απαξιωτικά, οι έχοντες μεγάλη, αποκλειστική καψούρα για τα οπλικά συστήματα, δίκην αβάστακτου και αιώνιου... έρωτα με αυτά. Συνήθως όλοι αυτοί μπορούσαν να κάνουν... βίδες το πιο σύνθετο όπλο, αλλά έως εκεί! Δεν ασχολούνται, δεν γνωρίζουν, δεν θέλουν να ξέρουν την στρατιωτική, πολιτική αξία των οπλικών συστημάτων στις συγκεκριμένες συνθήκες, τραβούν κουρτίνα στην στρατηγική και διπλωματική διάσταση.

Γνώρισα όμως 3 ή 4 «στρατόκαβλους», που συνδυάζουν την μανία για πολεμικά εργαλεία με την βαθιά γεωπολιτική έρευνα. Στις εγνωσμένης αξίας παρουσιάσεις οπλικών συστημάτων έθεταν σε πρώτο πλάνο γεωπολιτικές παραμέτρους και προοπτικές, είναι αλήθεια με κάποια άλλοτε αμυδρή, άλλοτε έντονη εθνικιστική απόχρωση. Ένας από αυτούς είναι ο Κώστας Γρίβας με τον οποίο το έφερε η τύχη να συνεργαστούμε, μάλλον περιστασιακά, σε αμυντικά περιοδικά και εκτιμούσα τις γνώσεις και τους εν γένει προβληματισμούς, αν και δεν συμφωνούσα πάντα με αυτούς.

Το καινούριο βιβλίο του Κώστα Γρίβα «Η στρατιωτική άνοδος της Κίνας και η γεωπολιτική του πολέμου στην Μέση Ανατολή» (Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη) είναι, νομίζω, ένα πολύ σημαντικό βήμα στην εγχώρια βιβλιογραφία της στρατιωτικής διπλωματίας, που έτσι και αλλιώς καρκινοβατεί. Καταπιάνεται με την ανερχόμενη παγκόσμια δύναμη, την Κίνα, και δεν περιορίζεται σε αυτή. Η Κίνα γίνεται αφορμή για να εξεταστούν στις σύγχρονες και άκρως ρευστές γεωπολιτικές συνθήκες όλα γενικώς τα ζητήματα της ειρήνης και του πολέμου, των πολεμικών τεχνολογιών και στρατιωτικών επιλογών, της ασφάλειας και του αφοπλισμού στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Ασίας, για να μην πω ότι έχουμε να κάνουμε με εγχειρίδιο στρατηγικής διπλωματίας, που αφορά ολόκληρο τον κόσμο.

Πρόκειται για νέα προσέγγιση σε ό,τι συνήθως ονομάζουμε πολεμικές σπουδές με κύριο χαρακτηριστικό την επιστημονική εφαρμογή της μεθόδου της γεωπολιτικής ανάλυσης στην μελέτη γνωστικών αντικειμένων, που απασχολούν τον συγγραφέα. Είναι οπωσδήποτε σύνθετο σύγγραμμα εξειδικευμένης γνώσης, που όμως ανοίγει τον δρόμο και στον πιο απλό, μη ειδικό, αναγνώστη να προσεγγίσει προβλήματα, που με την μια ή την άλλη έννοια, κυρίως με την αστάθμητη(;) δράση ποικίλων δυνάμεων και αφανών παραγόντων, θα τα αντιμετωπίσουν οπωσδήποτε αυτή και οι επόμενες γενιές. Είναι εύστοχη η επισήμανση του καθηγητή Ιωάννη Θ. Μάζη, στον πρόλογο του βιβλίου ότι «ο Κώστας Γρίβας είναι ένα χαρακτηριστικό δείγμα “διανοούμενου του φαινομένου του πολέμου”».

Όχι δεν πρόκειται για ένα εύκολο και «θερινό» βιβλίο, συνιστά αναγκαία μελέτη για τον καθένα, που θέλει να γνωρίζει από πρώτο χέρι και επί πλέον να συμμετέχει στον παγκόσμιο προβληματισμό για τα γεωπολιτικά προβλήματα, που δεν είναι και τόσο μακρινά. Όσο μπλέκεται του κόσμου το κουβάρι επικίνδυνα, όσο οι λαοί αγνοούν, αφήνουν να δρουν ανεξέλεγκτα απρόσμενες δυνάμεις, τόσο γίνονται ολοένα πιο καθημερινά ζητήματα. Σχεδόν 400 πυκνές σελίδες συν καμιά 70αριά με βιβλιογραφικές σημειώσεις, αυτές οι τελευταίες δίνουν παραστατικά την μανία του συγγραφέα για επιστημονική ακρίβεια και βαθιά σκέψη, κάτι αυτονόητο σε κάθε συγγραφική περιπέτεια, πλην δεν έχω πειστεί ότι αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση στον εγχώριο γραπτό λόγο, μάλλον το αντίθετο συμβαίνει.

Φυσικά και διαφωνώ ριζικά με ορισμένες εκτιμήσεις του συγγραφέα, ειδικά σε ό,τι αφορά τον παράγοντα Ισραήλ (εγώ πάντα λέω Εβραϊκό Κεφάλαιο, που τον κόσμο σήμερα κυβερνά). Ανέκαθεν από διαφορετικές ταξικές όχθες αντιμετωπίζαμε και τα γεωστρατηγικά ζητήματα. Δεν υπάρχει αποδοτικότερο στην έρευνα και στην περαιτέρω ανάπτυξη της σκέψη του αναγνώστη από την ριζική διαφωνία με επιστημονικά επιχειρήματα με δεδομένο ότι η αλήθεια είναι σχετικό μέγεθος και με την απόλυτη διάστασή της... κινούμενο ψέμα! Ο Κ. Γρίβας ρισκάρει άλλωστε στις εκτιμήσεις, για παράδειγμα στο ενδεχόμενο ισραηλινής επίθεσης στο Ιράν. Αύριο, μεθαύριο σε δυο ή πέντε χρόνια, θα είναι ιστορικό παρελθόν, οπότε ποια η τότε αξία των προβλέψεων; Παίρνει ρίσκο με επιστημονικό βάθος κι ό,τι προκύψει. Όταν «η ιστορία χτυπά δυνατά την εξώπορτα» της ανθρωπότητας έχει ιδιαίτερη αξία για τους επερχόμενους να ξέρουν τον τρόπο σκέψης των προγόνων, είτε προέβλεψαν σωστά κάποιες εξελίξεις είτε όχι.

Δεν έχει νόημα να επιμείνω στην «επανάσταση της Κίνας» στις στρατιωτικές υποθέσεις, που «εισέρχεται δυναμικά στην παγκόσμια σκακιέρα αντιπαραθέτοντας στην αμερικανική υπεροπλία, ασύμμετρες ικανότητες προβολής ισχύος και καινοφανή πολεμικά μοντέλα, βγαλμένα από την αρχαία κινεζική στρατηγική σκέψη». Πρόκειται για τον σκληρό πυρήνα του βιβλίου, που καλείται να απολαύσει κάθε υποψιασμένος και απαιτητικός αναγνώστης, που θέλει να ξέρει όλο και πιο πολλά για αυτά, που σιγά-σιγά συσσωρεύονται στο παρασκήνιο και ξεσπούν πάντα σαν γεωπολιτική λαίλαπα σε ανίδεους πολίτες.

Ηλίας Βολιότης-Καπετανάκης

Πηγή: http://www.mousapolytropos.gr/index.php/art#25

Πρόωρες εκλογές ''βλέπει'' ο Economist το 2004 - Mε πρώτο τον ΣΥΡΙΖΑ αλλά αδύναμο να κυβερνήσει

ΜΕ ΠΡΩΤΟ ΤΟ ΣΥΡΙΖΑ ΑΛΛΑ ΑΔΥΝΑΜΟ ΝΑ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΙ

Πρόωρες εκλογές "βλέπει" ο Economist TO 2014

0

Δεν την βγάζει μέχρι τέλους η συγκυβέρνηση. Σκηνικό πολιτικής αστάθειας διαπιστώνουν οι αναλυτές του Economist Intelligence Unit «με δεδομένη την κατακερματισμένη πολιτική σκηνή, τις συχνές κοινωνικές ταραχές και τις οικονομικές δυσκολίες εν μέσω αυστηρής δημοσιονομικής λιτότητας».

 

Η έκθεση εκτιμά ότι ο συνασπισμός ΝΔ-ΠΑΣΟΚ είναι πλέον πιο «ομοιογενής» και άρα είναι μικρότερες οι πιθανότητες «κοινοβουλευτικής ανταρσίας ενάντια στην κυβερνητική πολιτική».

 

Παρ'όλα αυτά οι αναλυτές βλέπουν πολύ πιθανή τη διενέργεια πρόωρων εκλογών εντός του 2014, κατά πάσα πιθανότητα μαζί με τις ευρωεκλογές, ακόμη και μετά τις εξελίξεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο και το Eurogroup της 8ης Ιουλίου.

 

«Η συνεχιζόμενη δημοσιονομική λιτότητα πυροδοτεί την οικονομική ύφεση και την υψηλή ανεργία, οπότε οι αντιμνημονιακές δυνάμεις στο κοινοβούλιο -ειδικά ο ΣΥΡΙΖΑ που στις δημοσκοπήσεις είναι στήθος με στήθος με τη ΝΔ- θα εξακολουθήσουν να καρπώνονται το αίσθημα κατά της λιτότας, γράφει.

 

Επιπλέον, η έκθεση αναφέρει ότι «υπάρχει ευρεία λαϊκή δυσαρέσκεια από τη διαφθορά, τον νεποτισμό και τα συμφέροντα που έχουν ταυτιστεί με το ΠΑΣΟΚ και τη ΝΔ».

 

Οπότε, η εκτίμηση των αναλυτών του Economist είναι ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα είναι η πρώτη δύναμη στις επόμενες εκλογές, Θεωρούν, όμως, ότι θα εξακολουθήσει να κυβερνά η ΝΔ επειδή ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορεί να βρει κυβερνητικούς εταίρους.

 

 

Tμήμα ειδήσεων defencenet.gr

Πηγή: http://www.staparaskinia.gr/2013/07/economist-to-2014.html#ixzz2YiagniIc

Συρία, Αίγυπτος, Τουρκία, ΗΠΑ: Μία, δύο, τρείς, πολλές περιπλοκές...

Μέση Ανατολή: Συρία, Αίγυπτος, Τουρκία, ΗΠΑ. Μία, δύο, τρείς, πολλές περιπλοκές...

           Aφότου σταδιακά ανέλαβαν το ρόλο της Βρετανίας και της Γαλλίας, ως νέα αυτοκρατορική δύναμη στη Μέση Ανατολή, oι ΗΠΑ έχουν προσπαθήσει να ξανασχεδιάσουν την πολιτική αρχιτεκτονική της περιοχής εδώ και αρκετές δεκαετίες.[1] Στις 15 Μαρτίου του 2013 στη Συρία συμπληρώνονταν δύο χρόνια από την έναρξη της εξέγερσης κατά της κυβέρνησης του προέδρου Μπασάρ αλ-Άσαντ, που γινόταν όλο και πιο αιματηρή και περίπλοκη. Η εσωτερική σύγκρουση στη χώρα πήρε σταδιακά τον χαρακτήρα πολιτικής και θρησκευτικής σύγκρουσης, όχι μόνον στην αναμέτρηση για την εξουσία στη Δαμασκό, αλλά και για άλλες χώρες της περιοχής. Στην αρχή η Αίγυπτος, όπου, από το 1952 και μετά, στην σύγχρονη ιστορία της χώρας και στο καθεστώς ο ρόλος των Ενόπλων Δυνάμεων υπήρξε σταθερά κεντρικός.[2] Eξάλλου, ας υπομνησθεί ότι μέσα στο περιβάλλον κρίσης που σημάδεψε την Αίγυπτο το δεύτερο μισό του 19^ου αιώνα και τις πρώτες δεκαετίες του 20ού (με κύρια χαρακτηριστικά την ευρωπαϊκή διείσδυση και τη μη αυτόχθονη δυναστεία του Μωχάμετ Αλη) γεννήθηκαν και αναπτύχθηκαν τα δύο βασικά ρεύματα αιγυπτιακής ιδεολογικής απάντησης: Το πρώτο ήταν ο αιγυπτιακός εθνικισμός. Το δεύτερο ήταν το κίνημα της ισλαμικής μεταρρύθμισης (Salafiyyah).[3] Από τον Ιούνιο του 2012 είχε ανέλθει στην εξουσία η Μουσουλμανική Αδελφότητα και πρόεδρος ήταν ο εκλεκτός της Μοχάμεντ Μόρσι. Κλίμα έντονης αντιπαράθεσης είχε σφραγίσει τις προεδρικές εκλογές σε δύο γύρους (Μάιος-Ιούνιος) του 2012. Βασικές πρωταγωνιστικές δυνάμεις ήταν αφενός ο στρατός και αφετέρου ο συνασπισμός «Δημοκρατική Συμμαχία», με κορμό τη Μουσουλμανική Αδελφότητα. Αραγε, την κατεύθυνση μιάς παρεμφερούς σύγκρουσης ακολουθούσαν η Τουρκία και ο Λίβανος;[4]

        Τα αμερικανικά σχέδια για τη Συρία περιλάμβαναν επιβολή Ζώνης Απαγόρευσης Πτήσεων (ΖΑΠ, Νο-Fly Zone) και αεροπορικούς βομβαρδισμούς (προβλέπονταν ως κονδύλια στον αμυντικό προϋπολογισμό των ΗΠΑ για το 2013 που συζητήθηκε στο Κογκρέσο).[5] Σκοπός: αφού η άμυνα των κυβερνητικών δυνάμεων θα είχε καταρρεύσει η προέλαση των ανταρτών προς τη Δαμασκό και η ανατροπή του Aσαντ.[6] Στις 28 Μαίου 2013 έγινε γνωστό ότι ο Λευκός Οίκος ζήτησε από το Πεντάγωνο να εκπονήσει σχέδιo για επιβολή ZAΠ πάνω από τη Συρία, των οποίων την εφαρμογή θα αναλάμβαναν οι Ενοπλες Δυνάμεις των ΗΠΑ και άλλων συμμάχων κρατών (Γαλλία, Μεγάλη Βρετανία).[7] Το αίτημα υποβλήθηκε λίγο πρίν από την περιοδεία του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Τζών Κέρυ στη Μέση Ανατολή για την προετοιμασία μιας συνόδου που θα συγκέντρωνε στη Γενεύη, στις αρχές Ιουνίου, αντιπροσωπείες του συριακού καθεστώτος και ηγετών των ανταρτών και της αντιπολίτευσης. Η συριακή αντιπολίτευση έθετε την αποχώρηση του προέδρου Μπασάρ αλ Ασαντ ως προυπόθεση για διαπραγματεύσεις, όρο που ο Ασαντ ήταν απίθανο ότι θα δεχόταν.[8] Πάντως, ειδικοί αναλυτές και αξιωματούχοι του Πενταγώνου εξέφραζαν αμφιβολίες για την αποτελεσματικότητα μιας τέτοιας στρατηγικής.[9] Εξάλλου, η Μόσχα εξακολουθούσε να αντιτίθεται σε οποιοδήποτε σχέδιο ψηφίσματος στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για κυρώσεις εναντίον της Συρίας. Η τελευταία φιλοξενούσε στο Ταρτούς μια ρωσική ναυτική βάση (υποστήριξης εφοδιασμού)[10]. Ωστόσο, στις 26 Ιουνίου 2013, ο Ρώσος υφυπουργός Εξωτερικών Μιχαήλ Μπογκντάνοφ ανέφερε ότι όλο το προσωπικό είχε εκκενωθεί από τη βάση, και ότι στη χώρα δεν παρέμενε ούτε ένας Ρώσος στρατιωτικός. "Η βάση δεν έχει καμία στρατηγική στρατιωτική σημασία", ανέφερε ο Ρώσος αξιωματούχος.[11]

        Επί σειρά ετών οι Ερντογάν - Νταβούτογλου ετοίμασαν και επιχείρησαν να θέσουν σε εφαρμογή το ιδεολόγημα της ηγεμονικής δύναμης στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής.[12] Στη βάση αυτών των επιδιώξεων η Αγκυρα τοποθετήθηκε ευθέως στην συριακή κρίση υποστηρίζοντας τους αντάρτες της υπό την πρωτοκαθεδρία των ισλαμιστών αντιπολίτευσης και διεκδίκησε ρόλο για τη διαχείρισή της από ΗΠΑ και Ρωσία. Στην αρχή του εμφυλίου, όσο εμφανιζόταν ατμόσφαιρα νίκης των ανταρτών, όλα έδειχναν ομαλά για την Τουρκία. Ωστόσο, η συνέχεια αποδείχθηκε ιδιαιτέρως προβληματική. Τα εκρηκτικά γεγονότα του πρώτου δεκαημέρου του Μαίου 2013 στην τουρκο-συριακή μεθόριο αποκάλυπταν περιπλοκές για την φιλόδοξη Άγκυρα. Ενδεχομένως η τουρκική ηγεσία υποτίμησε τα αντιτουρκικά αισθήματα και την εξέγερση των Αράβων (Ιούνιος 1916-Οκτώβριος 1918),[13] που αποτέλεσαν σημαντικό όχημα για να πληγεί και να τερματιστεί η Οθωμανική κυριαρχία στην περιοχή κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.[14] Πιθανόν ο Ερντογάν να μην αξιολόγησε σωστά τις εθνο-θρησκευτικές διαμάχες στο εσωτερικό της Συρίας. Και να παραγνώρισε την ισχύ των ρωσικών συμφερόντων στη συγκεκριμένη χώρα. Επίσης η υπόθεση της χρήσης των χημικών παρέμεινε σκοτεινή.[15] Όπως ανέφεραν διεθνείς πηγές η ρωσική διπλωματία προετοίμαζε την ομαλή αποχώρηση του Ασαντ και την δημοκρατική-κοινοβουλευτική μετάβαση της Συρίας, μέσα από ειρήνευση των αντιπάλων παρατάξεων και διενέργεια εκλογών. Η Άγκυρα σχεδόν απομονώθηκε και έμεινε εκτεθειμένη, καθώς ήταν η μόνη που επέμεινε στην εκδοχή της χρήσης χημικών από τον συριακό στρατό.[16]

         Η κατάσταση χειροτέρεψε για την Άγκυρα μετά τις ισραηλινές επιδρομές κατά δυνάμεων της Χεζμπολάχ στο συριακό έδαφος. Η λιβανική σιιτική οργάνωση είχε συμμαχήσει με τον Ασαντ. Αυτό ουσιαστικά καταδείκνυε τον δεσμό του καθεστώτος με το Ιράν. Οι Ισραηλινοί δήλωσαν παρουσία και έστειλαν μηνύματα προς όλες τις κατευθύνσεις. Το χειρότερο για την Τουρκία ήταν αυτή καθεαυτή η εξέλιξη του εμφυλίου πολέμου, αφού οι δυνάμεις του συριακού στρατού έδειχνα ότι υπερίσχυαν και ωθούσαν τους αντάρτες σε υποχώρηση. Χιλιάδες καλά οπλισμένοι ισλαμιστές αντάρτες κινούνταν προς τα σύνορα με την Τουρκία και δημιουργούσαν εκρηκτικό περιβάλλον γι’αυτήν. Τα γεγονότα των αρχών Μαίου ήταν ενδεικτικά της μεγάλης περιπλοκής που απειλούσε την Τουρκία. Δεν μπορούσε να βεβαιωθεί με ασφάλεια ποιος τοποθέτησε τις βόμβες στην παραμεθόρια τουρκική πόλη Ρευχανλί, όπου έχασαν τη ζωή τους αθώοι πολίτες. Ο Ερντογάν δήλωσε ότι «η Τουρκία δεν θα πέσει στην παγίδα του πολέμου με τη Συρία που στήνουν κάποιοι»...

         Αφετέρου, τον Νοέμβριο του 2012, ο οίκος παγκόσμιας πιστοληπτικής αξιολόγησης Fitch είχε αξιολογήσει τα τουρκικά ομόλογα ως επενδυτικού βαθμού, για πρώτη φορά από το 1994. Η βελτιωμένη διεθνής φήμη της χώρας είχε ανακουφίσει ένα χρόνιο οικονομικό πρόβλημα: την έλλειψη κεφαλαίων. Μια σταθερή έγχυση ξένων επενδύσεων για πάνω από μια δεκαετία, είχε οδηγήσει σε εντυπωσιακή ανάπτυξη, υπερβαίνοντας σε ορισμένα σημεία το 8 τοις εκατό σε ετήσια βάση, και προώθησε την Τουρκία στην Ομάδα των 20 βιομηχανικών χωρών. Ωστόσο, ο πόλεμος στη Συρία έθετε σε κίνδυνο το τουρκικό «οικονομικό θαύμα», που είχε επιτευχθεί υπό την διακυβέρνηση του Ερντογάν και του ΑΚΡ από το 2003.[17] Σε σχετική μελέτη ο Κώστας Μελάς συμπέραινε ότι το κύμα ιδιωτικοποιήσεων προκάλεσε μεγάλες εισροές πόρων, αλλά αυτό που μέχρι τώρα αποτελούσε πλεονέκτημα είναι και η αχίλλειος πτέρνα του τουρκικού μοντέλου. Εάν, λόγω και της διεθνούς κρίσης, έπαυε η εισροή κεφαλαίων, η «φούσκα» θα έσκαζε, αφήνοντας πίσω της συντρίμμια.[18] Από το ξέσπασμα των ταραχών (Μάιος 2013) η Τουρκική οικονομία δέχτηκε πλήγματα από το μαζικό sell-off το οποίο προκάλεσε  στις αναδυόμενες αγορές η ανησυχία για σταδιακή απόσυρση από την Fed των πολιτικών ποσοτικής διευκόλυνσης.[19] Η συνέχιση της αντιπαράθεσης μεταξύ του πρωθυπουργού Ρετζέπ Ερντογάν και των διαδηλωτών στις μεγάλες πόλεις της Τουρκίας εγκυμονούσε κινδύνους για την οικονομία της χώρας.[20]  

         Στον όλο κυκεώνα στον αραβοïσλαμικό κόσμο ήρθαν να προστεθούν οι αναταράξεις της εντεινόμενης πολιτικής και κοινωνικής κρίσης στην πολυπληθέστερη χώρα του αραβικού κόσμου. Σπουδαίες εξελίξεις διαδραματίζονταν στην Αίγυπτο, δυόμισυ περίπου χρόνια μετά την έναρξη των λαïκών διαδηλώσεων (Φεβρουάριος του 2011) που οδήγησαν στην παραίτηση του Χόσνι Μουμπάρακ και μετέπειτα στην εκλογική νίκη των ισλαμιστικών δυνάμεων και την ανάδειξη στο αξίωμα του προέδρου της Δημοκρατίας του εκλεκτού της Μουσουλμανικής Αδελφότητας Μοχάμεντ Μόρσι. Ενα χρόνο μετά την εκλογή του ο Μόρσι έδειχνε αδυναμία να δώσει λύση στο αίτημα της βελτίωσης των συνθηκών ζωής εκατομμυρίων Αιγυπτίων (που ετίθετο επιτακτικά λόγω της επιδείνωσης της οικονομικής κρίσης). Επιπλέον, αυτός και η Μουσουλμανική Αδελφότητα δεν μπορούσαν να διασκεδάσουν το φόβο ότι οικοδομούσαν έναν άλλο αυταρχικό μηχανισμό εξουσίας ο οποίος απέκλειε τους χριστιανούς κόπτες και τις δυνάμεις που επιδίωκαν ενίσχυση του κοσμικού χαρακτήρα του κράτους. Μαζικές αντικυβερνητικές διαδηλώσεις και συγκρούσεις μεταξύ αντιπάλων και υποστηρικτών του Αιγύπτιου προέδρου λάμβαναν χώρα καθημερινά στα τέλη Ιουνίου 2013. «Φύγε»! Το σύνθημα που δέσποσε στην εξέγερση που κατά του Μουμπάρακ, ήταν πάλι στην ημερήσια διάταξη στην πλατεία Tαχρίρ, αυτή τη φορά εναντίον του Μόρσι.

         Tην 1 Ιουλίου 2013 οι αιγυπτιακές Ενοπλες Δυνάμεις παρενέβησαν εκδίδοντας 48ωρο τελεσίγραφο προς όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη ώστε να βρουν μια λύση στο πολιτικό αδιέξοδο με το οποίο ήταν αντιμέτωπη η χώρα πριν προχωρήσουν σε ανοιχτή παρέμβαση. «Δίνουμε σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη 48 ώρες για να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του λαού», ανέφερε ο στρατός σε μια δήλωση που αναγνώστηκε στην κρατική τηλεόραση. Ο στρατός προειδοποιούσε ότι εάν τα ενδιαφερόμενα μέρη δεν επιτύγχαναν σημαντικό βήμα επίλυσης της κρίσης μέσα σε 48 ώρες θα ανακοίνωνε έναν οδικό χάρτη και μέτρα και θα αναλάμβανε την επίβλεψη της εφαρμογής τους.[21] Δυό μέρες μετά, ο στρατός προχώρησε στην καθαίρεση του προέδρου Μοχάμεντ Μόρσι και στην αναστολή του Συντάγματος που είχε ψηφιστεί από το Κοινοβούλιο με πλειοψηφία των ισλαμιστικών δυνάμεων. Αναλαμβάνοντας έναν (όπως τον περιέγραψε) ρόλο θεματοφύλακα της λαϊκής θέλησης αλλά και της δημόσιας τάξης, ο επικεφαλής του στρατηγός Αμπντέλ Φατάχ Αλ-Σίσι σκιαγράφησε την διάδοχη κατάσταση, μιλώντας για μια μεταβατική περίοδο, μετά την οποία επρόκειτο να διεξαχθούν προεδρικές και βουλευτικές εκλογές.[22] Ο Μόρσι τέθηκε υπό φρούρηση και απαγορεύτηκε η έξοδός του από τη χώρα όπως και άλλων στελεχών του ισλαμιστικού κινήματος. Ένα χρόνο μετά τις προεδρικές εκλογές που είχαν χαρακτηριστεί ως ιστορικές, φαινόταν ότι ο στρατός διατηρούσε ρόλο αξιολογητή των πολιτικών εξελίξεων, κρατώντας και τα κλειδιά των εκλογικών καλπών. Ωστόσο, η έκβαση της αντιπαράθεσης ήταν απρόβλεπτη καθώς η οικονομία της χώρας αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα και η διαπάλη μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων ήταν σε πλήρη ανάπτυξη. Κατά την άποψη του Αλέξανδρου Κούτση, «ο κίνδυνος του εμφυλίου πολέμου ήταν υπαρκτός».[23]

         Οι εξελίξεις αυτές προκαλούσαν ανησυχία και αμηχανία στην Ουάσιγκτον. Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα εξέφρασε τη βαθιά ανησυχία του για την απομάκρυνση από τον αιγυπτιακό στρατό του προέδρου Mόρσι τις 3 Ιουλίου. Ωστόσο, απέφυγε να εκφράσει ρητή καταδίκη της στρατιωτικής επέμβασης. Αν η στρατιωτική κίνηση εθεωρείτο ως πραξικόπημα, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα ήταν υποχρεωμένες να διακόψουν την στρατιωτική βοήθεια προς την Αίγυπτο. Ο Ομπάμα δήλωσε ότι η κίνηση αυτή επρόκειτο να επανεξεταστεί από τις υπηρεσίες των ΗΠΑ ώστε να καθοριστούν οι επιπτώσεις στο ζήτημα της βοήθειας των ΗΠΑ.[24]

         Αλλά οι εξελίξεις στην Αίγυπτο ανησυχούσαν ιδιαίτερα και την κυβέρνηση Ερντογάν. Πολλοί Τούρκοι αναλυτές συνέκριναν την αιγυπτιακή πολιτική κρίση με την ιστορική εμπειρία της Τουρκίας. Πληροφορίες από την Αγκυρα έδειχναν ότι οι εξελίξεις στην Αίγυπτο προκάλεσαν μεγάλο προβληματισμό στους κόλπους της ισλαμιστικής κυβέρνησης  αναφορικά με το μέλλον του περίφημου «μοντέλου ΑΚΡ» στην Μέση Ανατολή. Τουρκικοί φιλοκυβερνητικοί κύκλοι συνιστούσαν στον Μόρσι την απόρριψη της προειδοποίησης του στρατού.[25] Στην Τουρκία ήταν ιδιαίτερα έντονη η αίσθηση που είχαν δημιουργήσει οι πρωτόγνωρες για την πολιτική ιστορία της χώρας διαδηλώσεις σε μεγάλες πόλεις, με αφετηρία ομάδες ακτιβιστών για το πάρκο Γκεζί της πλατείας Ταξίμ.[26] Στις 4 Ιουλίου στην Αγκυρα, ο πρόεδρος της Τουρκίας Αμπντουλάχ Γκιούλ δεχόταν τον Γιλντίζ (Yildiz), πρέσβη της χώρας στην Αίγυπτο για διαβουλεύσεις.[27] Για να διαπιστωθεί ποιοι θα ήταν οι νικητές και ποιοι οι χαμένοι των εξελίξεων στα διάφορα πεδία της περιοχής, και ειδικά της Τουρκίας, θα έπρεπε κάποιος μάλλον να αναμείνει για σημαντικό χρονικό διάστημα, ενδεχομένως για χρόνια. Πάντως, αν κάποιος ήταν ηττημένος από τις εξελίξεις στα μέτωπα της περιοχής, αλλά και από την αμφισβήτηση της πολιτικής και επίδειξης ισχύος του Ερντογάν αυτός μάλλον ήταν ο Αχμέτ Νταβούτογλου και το δόγμα των «μηδενικών προβλημάτων» με τις γειτονικές χώρες. Αυτό έδειχνε να αποτυγχάνει σε όλα τα πεδία, διεθνώς (Συρία, Ισραήλ, Ιράκ, Ιράν), όσο πλέον και στο εσωτερικό. Πριν να διεκδικήσει το ρόλο της ηγετικής δύναμης στο διεθνές σουννιτικό πολιτικό ισλάμ η Αίγυπτος του Μόρσι το είχε επιχειρήσει  η Τουρκία των Ερντογάν-Νταβούτογλου. Με την εμπλοκή της στη συριακή κρίση η Αγκυρα αντί να αναδειχτεί ως μέρος της λύσης, έγινε μέρος του προβλήματος. Και η εσωτερική αναταραχή οδηγούσε εκ των πραγμάτων σε στρατηγική αναδίπλωση και εσωστρέφεια την Τουρκία.

10 Ιουλίου 2013

Θόδωρος Μπατρακούλης

theobatrak@gmail.com

---

[1] Βλ. ενδεικτικά: Martin Yant, Desert Mirage: The True Story of the Gulf War, Buffalo: Prometheus Books, 1991. Zaki Laidis (επιμ.), L’ordre mondial relâché; Sens et puissance après la guerre froide, Paris : Presses de la Fondation nationale des Sciences Politiques, 1993. Νοam Chomsky, World Orders Old and New. New York: Columbia University Press, 1994. Peter L. Bergen, Iερός Πολεμος. Ο μυστικός κόσμος του Οσάμα Μπιν Λάντεν, Αθήνα: Α.Α. Λιβάνη, 2001, ιδιαίτ. 130-153. David Ray Griffin, The New Pearl Harbour - Disturbing Questions about the Bush Administration and 9/11, Northhampton (Massachusetts): Olive Branch Press, 2004. «Remaking the Middle East. Challenges Call for New Policies; Are the U.S. and Israel Ready to Change Course?», Foreign Affairs, September/October 2010.

[2] Το στρατιωτικό κίνημα της 23 Ιουλίου 1952 αποτέλεσε καμπή στην σύγχρονη αιγυπτιακή ιστορία. Βλ. Steven Cook, The Struggle for Egypt: From Nasser to Tahrir Square (Oxford University Press, Fall 2011). Α. Σ. Κούτσης, Μέση Ανατολή. Διεθνείς Σχέσεις και Πολιτική Ανάπτυξη, Τόμος Α΄, Αθήνα Παπαζήσης, 1992, , σσ. 172-173 κ.εξ.

[3] Bλ. R. Hrair Dekmejian, Eπαναστατημένο Ισλάμ. Ο φονταμενταλισμός στον αραβικό κόσμο, Αθήνα: Παπαζήσης, 2007, σ. 142-143.

[4] Βλ. και Γιώργος Καπόπουλος, «Αστάθεια χωρίς σύνορα», Ημερησία, 07.06.2013. http://www.imerisia.gr/article.asp?catid=27689&subid=2&pubid=113057593

[5] Στο νέο προϋπολογισμό προβλεπόταν «μελέτη τρόπων αποδυνάμωσης του συριακού τακτικού Στρατού αλλά και ποσά για την ενίσχυση των αντικυβερνητικών δυνάμεων που δρουν στο έδαφος της Συρίας». Μεταξύ των μεθόδων αντιμετώπισης της συριακής Αεροπορίας που εξετάζονταν ήταν η ανάπτυξη πυραύλων Patriot στην Τουρκία, η κήρυξη ζωνών απαγόρευσης πτήσεων (ΖΑΠ) πάνω από τις συριακές πόλεις αλλά και αεροπορικά πλήγματα με σκοπό την καταστροφή μαχητικών αεροσκαφών, ελικοπτέρων και αντιαεροπορικών συστημάτων. Οι συντάκτες του προϋπολογισμού υπογράμμιζαν ότι τα μέτρα, που απαριθμούνταν «δεν αποτελούν κήρυξη πολέμου, ούτε παροχή άδειας για χρήση στρατιωτικής βίας στη Συρία», δεν διευκρίνισαν όμως τι αποτελούν.

[6] Όπως και στην περίπτωση της Λιβύης η ανάπτυξη της ΖΑΠ θα συμπεριλάμβανε αρχικά υποτιθέμενες πόλεις όπου σφαγιάζονται άμαχοι ενώ στη συνέχεια μπορούσε να εξελιχθεί σε ολοκληρωτικό αεροπορικό πόλεμο εναντίον των συριακών δυνάμεων. «HΠA: Προβλέπουν στον προυπολογισμό τους κονδύλια για στρατιωτική επέμβαση στη Συρία», 07.12.2012, www.newsblog.gr/index.php/2012/12/07/67396/

[7] Dough Mataconis, «Report: Οbama Asks Pentagon For Plan For Syria No-Fly Zone», 28.05.2013, www.outsidethebeltway/

[8] Dough Mataconis, «Report: Οbama Asks Pentagon For Plan For Syria No-Fly Zone», 28.05.2013, www.outsidethebeltway/

[9] Anna Mulrine, «Why Pentagon has Doubts about No-Fly Zone over Syria», Christian Science Monitor, 29.05.2013, http://news.yahoo.com/why-pentagon-doubts-no-fly-zone-over-syria-223205393.html

[10] Luis Charbonneau, «Russia vetoes Security Council draft statement of alarm over siege of Syrian town», 01.06.2013, http://www.theglobeandmail.com/news/world/…/article12301571/

[11] Ο Μπογκντάνοφ έκανε τις δηλώσεις σε συνέντευξη στην εφημερίδα Al-Hayat και η πληροφορία επαληθεύτηκε από ρωσικά ΜΜΕ. Βλ. «All personnel withdrawn from Russian navy base in Syria», 26.06.2013, http://rt.com/politics/navy-diplomat-syria-base-251/.

[12] Βλ. Ahmet Davutoğlu, Stratejik Derinlik. Türkiye’nin Uluslurarasι Konumu, Κωνσταντινούπολη: Küre Yayιnlarι 2008, 24^η έκδ. (ελληνική έκδοση: Το Στρατηγικό βάθος. Η διεθνής θέση της Τουρκίας, Αθήνα: Ποιότητα, 2010).

[13] Βλ. David Murphy, The Arab Revolt 1916-1918, London: Osprey, 2008.

[14] Βλ. και Major C. S. Jarvis, The Back Garden of Allah, London: John Murray, 1939.

[15] Δεν αποδείχθηκε η εμπλοκή της κυβέρνησης Ασαντ, αλλά αντιθέτως πολλοί μίλησαν για προβοκάτσια των ανταρτών. Οι Αμερικανοί ήταν πολύ διστακτικοί και οι Ρώσοι μετά το περιστατικό έγιναν πιο διεκδικητικοί υπέρ μιας πολιτικής λύσης δημοκρατικής ομαλοποίησης, την οποία και προετοίμαζαν.

[16] Bλ. Αντώνης Καρακούσης, «Ο μικρομεγαλισμός του Ταγίπ Ερντογάν», Το Βήμα, Κυριακή 13.05.2013, www.tovima.gr/politics/article/?aid=512329

[17] Βλ. και Soner Sagaptay / James F. Jeffrey, «Can Obama Save Turkey from a Syrian Quagmire?», New York Times, 16.05.2013, www.nytimes.com

[18] Κώστας Μελάς, «Ακτινογραφώντας την τουρκική οικονομία», στο Σταύρος Λυγερός / Κώστας Μελάς, Μετά τον Ερντογάν τι; Αθήνα Εκδ. Πατάκη, 2013.

[19] Κώστας Ράπτης, «Τα οικονομικά δεδομένα της αναταραχής στην Τουρκία», 04.06.2013, www.capital.gr

[20] Σαχίν Αλπάι, «Το τίμημα της αντιπαράθεσης θα μετρηθεί σε τουρκικές λίρες», Η Ελλάδα αύριο, 08-09.06.2013, σ. 16.

[21] «Egypt military issues 48-hour ultimatum to solve political crisis», 01.07.2013, http://www.aa.com.tr/en/news/199353--egypts-military-issues-48-hour-ultimatum-to-solve-political-crisis

[22] «Ο Αιγυπτιακός Στρατός Ανέτρεψε τον Πρόεδρο Μόρσι και Ανέστειλε την Ισχύ του Συντάγματος», 04.07.2013, www.energia.gr. Βλ. και http://icmu.nyc.gr/el

[23] Βλ. συνέντευξη του Αλ. Κούτση, «Αίγυπτος Ο κίνδυνος του εμφυλίου πολέμου είναι υπαρκτός», http://ardin-rixi.gr/archives/13562,  όπ. π.

[24] Patricia Zengerle and Steve Holland, «Obama expresses deep concern, doesn't condemn Egyptian military intervention», 03.07.2013, http://www.reuters.com/article/ 2013/07/03/us-egypt-protests-usa-idUSBRE9621HH20130703.

[25] Βλ. Νίκος Στέλγιας, «Η κρίση της Αιγύπτου αναστατώνει την Αγκυρα», Καθημερινή της Κύπρου, 03.07.2013, πηγή: http://ardin-rixi.gr/archives/

[26] Βλ. και στο υπό έκδοση βιβλίο Θόδωρος Μπατρακούλης, Ευρωπαική πολιτική και Ανατολικά Ζητήματα, 2013, κεφ, Ισλάμ, πολιτική κουλτούρα και στρατογραφειοκρατία στην σύγχρονη Τουρκία

[27] «Turkey’s President receives Turkey’s Ambassador to Egypt», http://www.aa.com.tr/en/news/

In Praise of Shadows - Morris Berman

June 29, 2013

In Praise of Shadows

Dear Wafers and Waferettes:

On June 22 the Media Ecology Association presented me with their Neil Postman Award for Public Intellectual Activity at Grand Valley State University in Grand Rapids, MI. They asked me to talk on any topic of my choice as the acceptance speech, and also said they would provide me, post-lecture, with a link to the video of the talk. As it turns out, it's going to take them several months to knock that link into shape. Now I know that most of you are sitting on the edge of your seats, waiting to see the video; so in lieu of that, at least for now, I decided to post the text of the talk. Hope you enjoy it.

I want to thank the Media Ecology Association for naming me as the recipient of this year’s Neil Postman Award, and for making it possible for me to be here with you today. It’s quite an honor for me, and I’m very grateful to you for it. Postman was a hero of mine, in the sense of being an honest and unsparing critic of American society, and I cite him a number of times in my own work. He had a natural talent for telling it like it is, and I’m hoping that I’ve been able to do something similar in the following talk. That was my intent, in any case.

In Praise of Shadows is the title of a little book by the celebrated Japanese author Jun’ichiro Tanizaki, which he wrote in 1933. Tanizaki’s particular focus in that book is how the West tends to emphasize things such as concrete objects and bright light, whereas the East is more interested in empty space and shadows. It is a brilliant, if somewhat idiosyncratic, essay, and Tanizaki’s East-West dichotomy stayed with me years after I first read the work. I should add that his intuitive take on this issue was subsequently confirmed by a number of empirical, sociological studies, but that would be the subject of a separate lecture.

In any case I also want to talk about shadows today, but in a somewhat different context: not in terms of East vs. West, but rather in terms of depth vs. surfaces; although it turns that this latter distinction does overlap a bit with Tanizaki’s, as will become apparent later on. The conflict I am talking about occurred most sharply in the life of the Austrian philosopher Ludwig Wittgenstein, who spent the first half of his life as a Platonist, and the second half as an anti-Platonist. I explored this curious contradiction in my book Wandering God, and also in a poem I wrote a few years ago called “Philosophical Investigations,” which was published in a collection entitled Counting Blessings. Allow me to test your patience for a moment by reading it.

Wandering through Wittgenstein’s house in Vienna

the one he built for his sister, Margarethe,

you can’t help thinking:

this is the Tractatus,

in the form of a building.

I mean, it’s so austere–

the masculine, Platonic lines

and the purely functional doorknobs.

Everything perfectly aligned, down to the last millimeter.

Wittgenstein did a complete flip in mid-life, of course,

deciding that the truth had to reside here on earth,

not in heaven.

Suddenly, it was all about context.

I wonder what that house would look like.

Couches with the stuffing coming out, maybe;

pigeons roosting on a window ledge

or even in the corner.

A few friends sleeping on the floor, perhaps,

clothes piled in a heap.

And lots of sex going on, too–

Platonists need not apply.

The first was a world without friction;

the second had nothing but.

Wittgenstein felt more at home in the second,

often entertaining his philosophy class at Cambridge

with examples from American detective stories.

But the first world refused to let him go;

there is, after all, something uncannily erotic about asceticism.

“The sense of the world must lie outside the world,”

he told a colleague the year before he died;

“in it there is no value,

it must lie outside all happening and being-so.

It must lie outside the world.”

He died in 1951,

declaring that he had had a wonderful life.

Sometimes I picture him as a pure spirit

floating above the world

shyly wondering if he is, in fact, the meaning of it.

The dichotomy is something like this: In Book 7 of the Republic, Plato imagines a scenario in which people are sitting around in a cave, staring at shadows on the wall in front of them. They take these shadows to be reality. But at some point, one member of the group leaves the cave and discovers a brilliant light located behind the shadow-watchers, which is the source of what they see on the wall. They are, he realizes, mistaking the shadows for reality. Our task, says Plato, is to leave the cave and become acquainted with the light; to sort out the real from the unreal. Unfortunately, he goes on, very few human beings are capable of doing this.

What might be examples of this phenomenon, a phenomenon I like to call “vertical”? We believe that the objects around us, with their physical properties of density, color, texture, and so on, are real; but read a few pages of any contemporary physics textbook and you will discover that the true reality is atomic particles and empty space, as Democritus asserted a long time ago. Or, we believe that human beings are basically rational, that they make decisions based on objective information. But read a few pages of any contemporary psychology text and you’ll discover that a good part of the time we are in the grip of drives, instincts, and unconscious forces that have their origins in early childhood. Third example: Most Americans believe that the two major political parties in the United States are poles apart, offering very different conceptions of the good life. But a serious examination of their respective histories reveals differences only in terms of style, not substance: Empire vs. Empire Lite, as the Canadian writer Michael Ignatieff once put it. (Franklin Roosevelt’s historical role, for example, was to save capitalism, not to destroy it, as his enemies still believe. Virtually all American historians agree with this assessment.)

That, in any case, is the light-behind-the-shadows approach, the “vertical” argument, and it does illuminate quite a lot, it seems to me; it is a powerful methodology. But the approach of the “horizontal” school, as exemplified by the later Wittgenstein and phenomenologists such as Maurice Merleau-Ponty, is rather different. What it says is that there is no light; it’s all shadows, and the shadows happen to be fully real. “Depths are on the surface,” as Wittgenstein put it; what you see is what you get. The gross physical body, said Merleau-Ponty, is the reality; it’s much more than a collection of atoms. It suffers, it experiences sexual desire, and it sends subliminal messages to other bodies. It is hardly a mechanical assemblage of parts.

To take the example of politics once again: In terms of vertical analysis, it seems clear enough by now who the real Mr. Obama is. He is the man who appointed as his economic advisers individuals who were espousing the very neoliberal ideology that led to the crash of 2008; and the man who ignored the plight of the poor and the unemployed after that crash, and instead funneled upwards of $19 trillion into the hands of Wall Street bankers—who subsequently gave themselves huge bonuses that he publicly approved of. He is the man who decried the senseless slaughter of children in Newtown, Connecticut, last December, while sending predator drones to Afghanistan and Pakistan, which just happen to murder children on a regular basis. According to the New York Times, the president holds “Terror Tuesdays” meetings with his national security advisors every week, during which they discuss which suspected terrorists should be assassinated by drones. In one-third of these cases, says the Times, Mr. Obama selects the targets himself—targets that have included American citizens. He talks of the great freedom enjoyed by citizens of our democracy, and at the same time aggressively persecutes whistleblowers and has his intelligence agencies collecting information on practically every man, woman, and child in the United States, as recent revelations have shown. An analysis of this year’s State of the Union Address by Shamus Cooke (on Counter Punch, 19 February 2013) showed how that speech was coded so that the corporate elite would understand that they would be increasingly in control of American society. To conclude that the president is basically a corporate and military shill, despite the veneer of faint liberal rhetoric that he occasionally comes out with, is hardly rocket science at this point. This is what a vertical analysis tells us.

However, if we look at Obama horizontally, as a “real shadow,” so to speak, we discover a much subtler reality. Who is Barack Obama, in fact? If you look into his eyes, through the medium of television or newspaper photographs, you see a certain type of vacancy there. Rhetoric, after all, is just rhetoric; beneath it lies an empty person. He’s chic, he’s poised, and in a spiritual sense he stands for nothing at all. New York Times columnist Ross Douthat captured this quite accurately when he wrote, last month, that Obama is basically a performance. The man is a shell; he lacks an inner moral compass, which is why Wall Street and the Pentagon and the National Security Agency were able to seduce him so easily. Since he is an empty vessel, he was quickly filled up with the agendas of the wealthy and the powerful, such that even genocide is now part of his own agenda. Of course, the type of vacancy I’m talking about can also be seen in the eyes of Mr. Clinton, Bush Jr. and Sr., or Mitt Romney—remember him?—who was little more than a walking haircut, and one of the emptiest individuals to have ever graced the American political stage. But what does it mean, that the American people want “hollow men,” as T.S. Eliot once put it, to represent them? (Romney, after all, garnered 47% of the popular vote.) As the comedian George Carlin once put it, “Where do you think our leaders come from? Mars?

This finally takes us into media ecology, the larger picture, because horizontal analysis goes way beyond merely identifying these individuals as the mouthpieces of the rich and powerful. They are; but they are also the mouthpieces of nearly everyone else in the United States, which is why they get elected to office, and why the choice always boils down to Tweedledum vs. Tweedledee. What American, for example, doesn’t buy into the American Dream? Why do soup kitchens and tent cities across the United States fly the American flag above them, in a strange parody of patriotism? As John Steinbeck put it many years ago, in the U.S. the poor regard themselves as “temporarily embarrassed millionaires.” And as I argue in Why America Failed, the goal of the settlers on the North American continent, as far back as the late sixteenth century, has been capital accumulation—“the pursuit of happiness,” as Thomas Jefferson subsequently called it. In March of last year, the Pew Charitable Trust released the results of a poll that revealed that most Americans have no objection to the existence of a small, wealthy elite—the famous 1%. Not at all. Their goal is to become part of that elite, and they are deluded enough to think that they can. This is one reason why the Occupy Wall Street movement had such a short lease on life, and why social inequality was a nonissue in the last presidential election, not even mentioned in the pre-election debates. Rich or poor, nearly every American wants to be rich, and in fact sees this as the purpose of life. In this sense, we have the purest democracy in the history of the world, because ideologically speaking, the American government and the American people are on the same page. To quote Calvin Coolidge, “The business of America is business.” Hustling is what America has always been about.

This is why our elected leaders have a vacant quality about them. After all, the American Dream is about a world without limits, about always having More. But More is not a spiritual path, nor is it a philosophy of life. It has no content at all, and this why, when you look into the eyes of an Obama or a Clinton or a Hillary Clinton—probably our next president—you see not merely nothing, but a kind of terrifying nothingness. Unfortunately, this vacant look characterizes a lot of the American population as well: the microcosm reflects the macrocosm, as the medieval alchemists were fond of saying. Once again, this is evidence of a pure democracy: nobodies elect nobodies to office, and then everyone wonders “what went wrong.” All of this reflects the power of horizontal understanding: what you see is what you get.

Let me dwell just a moment on this business of the emptiness of American life, because I really think it goes to the heart of the matter. I first became aware of the reality of this phenomenon in the late seventies, when I was living in San Francisco and some art gallery mounted a collection of photographs of anonymous European faces from the twenties and thirties. What struck me was the depth and complexity of those faces, and how different they were from American faces, which tend to be rather bland. I began to notice this more and more as the years went on. Then last month I happened to be in Barcelona, and the Museum of Modern European Art hosted an exhibition of twentieth-century Catalan sculpture—most of it consisting of busts of ordinary people—and again, one sees a real presence in these faces, a real self-awareness; there is no mistaking it. Finally, the very next day I went to MACBA, the Museum of Contemporary Art, and discovered that there was a collection of portraits on display by the English photographer Craigie Horsfield, of people in Barcelona in 1996, for which Horsfield was nominated for the Turner Prize. Once again, the sense of an interior life was so dramatically present in the eyes and expressions of these folks, and someone—perhaps the curator of the exhibition—wrote of Horsfield’s work: “His individual portraits remind us of the configuration of a civil society in which dissent remains as alive as ever.” I immediately flashed on the film Compliance, which was released last year, a fictional reconstruction of an event that took place more than seventy times in more than thirty states, in which someone impersonated a police officer over the phone and got his fellow Americans to unquestioningly do whatever he asked, no matter how outrageous or degrading. This is a sad X-ray of the American psyche, revealing the complete absence of an inner voice. At the end of the movie, the woman who caused the most damage as a result of her blind obedience is interviewed on television, and all she wants to discuss is the weather in New Orleans. What else would one expect, however, in a nation in which the cultural icons are not Garcia Lorca or Picasso, but Tony Robbins and Donald Trump? A nation that, to quote Barbara Ehrenreich, is vapidly “Bright-Sided,” thinks Oprah is a sage, and has literally no understanding of the tragic dimensions of life. A nation whose people wear smiley buttons and constantly tell each other to “Have a nice day!” No vertical analysis is required here: the reality of our situation is staring us in the face. Tomas Young, a dying Iraq War veteran, put it this way in a letter he wrote to Bush and Cheney: “Your positions of authority, your millions of dollars of personal wealth, your public relations consultants, your privilege and power cannot mask the hollowness of your character.”

The problem with the philosophy of More is that More, as already noted, doesn’t have any intrinsic meaning. After all, once you have it, you then want—More! That’s the American Dream. But the awareness of this dynamic—assuming we ever get to that point—puts us in a particular bind, at least as far as serious social change is concerned. We are finally talking about a kind of conversion experience; and beyond the individual level, which is itself no small achievement, that can only happen when history presents us with a no-win situation. The bald fact is that we cannot maintain the American Dream—now foolishly being pursued by the Chinese—because we are running out of resources, oil in particular. The American Dream cannot survive without energy, and lots of it. Our conversion to a different mental outlook will thus come in the form of a crunch, in which the subdued lights and the quiet shadows—I mean this in Tanizaki’s sense, i.e. a kind of austerity, or Zen restraint—will get praised because we can no longer afford to have the bright lights burning 24/7. The Russian-American sociologist, Pitirim Sorokin, called this the shift from a “sensate” culture to an “ideational” one, and it is this shift that we are now caught up in. If history is any guide, it won’t be a whole lot of fun, because when you’ve been doing something for a long time it becomes very hard to shift gears. It’s a little like detoxing from heroin, I suspect. But there could be a few benefits as well. Let me conclude by suggesting what they might be.

1. Under the American Dream, people waste their lives by never being present in them. (To quote George Carlin once again, “They call it the American Dream because you’ve got to be asleep to believe it.”) Since the goal is More, real life is seen as always on the horizon, always about to start at some future point. It’s an absurd way to live, when you think about it. One reason I moved to Mexico several years ago is that despite the heavy Americanization of Mexican society, there still remains the vestige, the ambience, of a traditional culture, one not constantly trying to get somewhere. Americans tend to laugh at this “mañana” culture, but I doubt they are going to have the last laugh. The truth is that they don’t know what they are missing, and it should come as no surprise that the U.S. consistently ranks below Mexico in world happiness polls. Most days for me begin by getting up, making myself a cup of tea, and sitting on the couch and staring into space for an hour, thinking of nothing in particular. I can’t really describe the pleasure of this wu wei, as it is called in ancient Chinese philosophy—this nondoing—except to say that I wish it for all of us. The freedom from an agenda may be one of the greatest freedoms around.

2. As the consumer society, and the American Dream, continue to disintegrate, many will experience a severe crisis of meaning, inasmuch as prior to the crunch, meaning was to be found in the latest technological gadget or piece of software or brand of lip gloss. I see lots of nervous breakdowns on the horizon. But as one droll observer once put it, the trick is to convert a nervous breakdown into a nervous breakthrough. After all, twentieth-century life offeredhuman beings in the West, at least, a set number of master narratives—communism, fascism, and consumerism, primarily—so that they might be able to avoid that most terrifying of all questions: Who am I? As the I Ching tells us, crisis means danger plus opportunity. Wouldn’t it be great to discover that one was more than one’s career, for example, or one’s car? That opportunity is going to present itself, sooner or later. For many, it already has.

3. Along with all this there might be a shift in the definition of happiness. Now there’s an interesting thought. The damage that the American Way of Life has done to community, friendship, sexual relations, daily social interaction, the family, the workplace, and the nature of work itself, is colossal. This loss has been documented in volume after volume of studies of contemporary American society; most famously, I suppose, in Robert Putnam’s book of 2000, Bowling Alone; although in a qualitative sense, Neil Postman anticipated Professor Putnam’s statistical findings by quite a few years. In any case, we now have many such studies at our disposal, including novels, such as Freedom, by Jonathan Franzen, a depressing book that shows that we have no real freedom at all. There are also a number of stunning films on the costs of this way of life, such as Margin Call, with Jeremy Irons, or Up in the Air, with George Clooney, or Compliance, which I already referred to. “A good deal of modern American culture,” writes Thomas Lewis in A General Theory of Love, “is an extended experiment in the effects of depriving people of what they crave most.” That the systematic destruction of all these things—community, friendship, and so on—might come to an end, is in my view a cause for celebration. In fact, for some Americans, at least, it might mean the return of what it means to be human. Typically, neighbors in the U.S. have no relationship with each other and don’t even know each other’s names. Children barely see their parents, who throw money at them—if they have money to throw—in lieu of loving them or even talking to them. None of this, I wish to point out, requires vertical analysis; these things speak for themselves, as, for example, Franzen’s novel makes abundantly clear. They say asmuch about the vapidity of American life as the vacant look in the president’s eyes, or the empty rhetoric of his speeches. You get my point.

In any case, these are some of the benefits that we might receive if and when the current way of life can no longer be maintained. Taken as a whole, they add up to the remark made 150 years ago by the Victorian art critic and social reformer, John Ruskin, whom Mahatma Gandhi called the single greatest influence on his way of thinking: “There is no wealth but life.” (Gandhi’s version of this was, “I have no message; my life is my message.”) Ruskin would have agreed with both Wittgenstein and Tanizaki, I suspect, that it’s the shadows that have the most to teach us.

©Morris Berman, 2013 

 

Source: http://morrisberman.blogspot.gr/2013/06